Schaamte blijft hardnekkig probleem bij Nederlanders in voedselnood

Het Rode Kruis in Nederland krijgt steeds meer signalen van mensen die in voedselnood zitten. Een deel van hen durft echter geen hulp te vragen uit schaamte: "Pas in het donker durfden mensen eten bij een voedselloket te halen".

Mensen in voedselnood durven uit schaamte vooral niet bij familieleden en andere bekenden aan te kloppen, zegt het Rode Kruis op basis van eigen cijfers. De organisatie liet een volgens hen representatief onderzoek uitvoeren onder ruim duizend mensen. Van de mensen in voedselnood die geen hulp vragen, zeggen ruim vier op de tien dat niet te doen bij bekenden omdat zij zich schamen. Maar ook bij hulporganisaties of bij overheidsinstanties durven veel mensen uit schaamte niet aan te kloppen.

Privéruimte om mensen aan te moedigen te komen

"Ook wij zien dat mensen niet bij ons komen uit schaamte", zegt Darifa Benhadhoum van de stichting Samen Sterk Vrouwen West. Zij deelt in Amsterdam maaltijden uit aan mensen die het nodig hebben.

"Die mensen willen niet dat wij hun boodschappen en andere dingen geven terwijl andere mensen hen zien", vertelt zij in het NOS Radio 1 Journaal. Om deze mensen toch aan te moedigen om te komen, is er in het gebouw waar het eten wordt uitgedeeld een aparte ruimte.

In Amsterdam-West worden de maaltijden wekelijks uitgedeeld:

"Wat je ziet is dat het voor mensen makkelijker wordt om erover te praten als ze voor voedselhulp komen en zien dat ze niet de enige zijn", zegt voorlichter Nicole van Batenburg van het Rode Kruis. "Maar die eerste stap zetten is lastig."

Ook Nathalie Boerebach hoort veel verhalen over de schaamte van mensen die bijvoorbeeld met armoede kampen. "Dat er schaamte heerst rondom armoede zien we natuurlijk al langer", zegt zij. Boerebach is directeur van Stichting Urgente Noden Nederland (SUNN). Die stichting richt noodhulpbureaus op die mensen helpen als zij in dringende financiële nood zitten.

Eigen schuld

"In Nederland heerst het beeld dat het leven maakbaar is en dat als er sprake van armoede is, dat je eigen schuld is", stelt zij. "Terwijl dat in heel veel gevallen absoluut niet het geval is. Maar mensen hebben toch vaak het gevoel dat ze een mislukkeling zijn als ze hulp vragen."

Boerebach denkt dat die schaamte in alle lagen van de bevolking voorkomt. "Als je bijvoorbeeld kerkelijk bent en bij diezelfde kerk om hulp moet vragen, dan zou je je kunnen schamen voor andere geloofsgenoten. Maar ook bijvoorbeeld iemand die universitair geschoold is en een vriendenkring heeft met goede banen kan zich schamen en het gevoel hebben: iedereen is geslaagd en ik niet, want ik leef in armoede."

Van Batenburg van het Rode Kruis noemt onder meer het voorbeeld van een vrouw die dure koekjes koopt voor haar gasten om zo de schijn op te houden dat ze veel eten in huis heeft, terwijl ze met een lege koelkast zit.

Ook SUNN-directeur Boerebach kent legio voorbeelden. Bijvoorbeeld bij gemeenten waar een speciaal kastje is in bijvoorbeeld het buurthuis waar mensen eten uit kunnen pakken. "Van hulpverleners horen wij dat het eten opvallend vaak 's avonds laat in het donker wordt gepakt."

Zowel Boerebach als Van Batenburg denkt dat het helpt als armoede bespreekbaarder wordt. Boerebach vindt het een pluspunt dat er nu een minister voor Armoedebeleid is. Ook pleit zij voor educatie, om het taboe van het onderwerp af te halen. "Er zou bijvoorbeeld meer over armoede en voedselnood in Nederland gesproken kunnen worden in het lesprogramma op basisscholen en middelbare scholen."

'Rol voor huisartsen'

Daarnaast denkt Boerebach dat er voor huisartsen en andere medici een rol kan liggen. "Een huisarts vraagt nu naar iemands lichamelijke klachten, maar zou daarnaast bijvoorbeeld ook kunnen vragen: hoe gaat het financieel? Het is namelijk bekend dat armoede en schulden ook veel lichamelijke en psychische klachten kunnen veroorzaken."

De aanpak van financiële problemen zou volgens haar op een vergelijkbare manier als een medisch hersteltraject moeten worden vormgegeven. "Een team van specialisten omringt je in dit model met financiële zorg aan de hand van een gedegen diagnose." Volgens haar horen mensen dan meer de vraag wat zij nodig hebben en wat er goed en fout ging. "Zij worden dan ondersteund om er weer bovenop te komen, zodat zij minder het gevoel hebben er alleen voor te staan."