'Jongeren die drugs uit containers halen missen vaak het juiste rolmodel'

Vannacht zijn opnieuw jongeren betrapt die drugs uit containers haalden in de haven van Rotterdam. Een hardnekkig probleem in die stad. Het gaat vaak om kwetsbare jongeren die hiervoor geronseld worden en hun aantal lijkt de laatste tijd toe te nemen. Het Openbaar Ministerie maakt zich daar zorgen over. Wie zijn deze zogenoemde 'uithalers' en wat beweegt ze?

Volgens het OM zijn de uithalers vooral jongeren vanaf 18 jaar, met uitschieters tot 30 jaar, uit Rotterdam en omstreken. En met name Rotterdam-Zuid, waar veel kwetsbare jongeren wonen, is oververtegenwoordigd, zegt officier van justitie in Rotterdam Loes van der Wees in het NOS Radio 1 Journaal.

Slechte voorbeelden

De uithalers komen volgens het OM over het algemeen uit kwetsbare gezinnen, waar schulden zijn of andere familieleden die ook het criminele pad gekozen hebben.

Volgens Bianca Boender, voorzitter van BV Jong Beroepsvereniging kinder- en jongerenwerk, is er bij deze jongeren vaak "sprake van armoede, een ongezonde thuissituatie, een bepaald milieu of het niet kunnen meekomen in deze maatschappij".

Onderstaande beelden van de arrestatie van 'uithalers' zijn gemaakt bij een demonstratie van het HARC-douaneteam:

Het ontbreekt deze jongeren volgens haar vaak aan ondersteuning of sturing in hun leven tijdens het opgroeien. "Elk kind of elke jongere heeft ontwikkelingstaken. Je leert bijvoorbeeld hoe je je kamer moet opruimen, hoe je geld moet verdienen en hoe je omgaat met vrienden, docenten of de politie. En als dat op een ongezonde manier gaat, dan kom je eerder in de verleiding om bijvoorbeeld uithaler te worden."

Jongerenwerker Peter Ottens, met ervaring in Rotterdam-Zuid, stelt dat het vaak jongeren zijn die uit een omgeving komen waarin het ontbreekt aan de juiste rolmodellen. Ze gaan dan op zoek naar hun eigen rolmodellen in een andere omgeving en die vinden ze dan vaak in de straatcultuur, zegt hij.

"Iedereen wil graag ergens bij horen. Als jij uit een omgeving komt waarin je dat gevoel nog niet helemaal hebt, je niet helemaal gezien wordt en niet de juiste aandacht en ook de juiste aanmoediging krijgt, dan word je veel kwetsbaarder om het criminele pad op te gaan."

Het is dan heel aanlokkelijk om toe te geven aan het aanbod om snel veel geld te verdienen waardoor je een bepaalde levensstijl kan hebben met bijvoorbeeld dure sieraden, kleding en auto's. "Binnen de straatcultuur wordt ervaren dat je dat een bepaalde sociale status geeft, dat je dan toch iemand bent."

Straatcultuur

Machogedrag en materialisme zijn heel belangrijk binnen de straatcultuur. "Normen en waarden die je eigenlijk niet heel erg helpen om te kunnen slagen in de samenleving, maar die je wel kunnen helpen om in die omgeving erbij te horen", aldus Ottens.

Op straat of op school komen deze jongeren dan in contact met jongeren die al in de criminaliteit zitten. "Die daar net wat geld mee hebben verdiend en die ook weer op zoek gaan naar anderen die daarbij kunnen aansluiten. En als je gevoelig bent voor het snelle geld, en als je uit een omgeving komt waar het financieel lastig is, dan is dat natuurlijk veel aanlokkelijker dan wanneer je het thuis gewoon helemaal oké hebt."

De hogere straffen die door de nieuwe uithalerswet sinds 1 januari 2022 kunnen worden opgelegd, schrikt hen volgens Ottens niet voldoende af. "Als je kijkt naar waar deze jongeren vandaan komen, dan is dat vaak veel ellendiger dan een jaartje in de bak moeten zitten. Dus dat schrikt niemand af. Je moet zorgen dat er niet alleen strenge straffen zijn, maar ook dat er aan de voorkant genoeg liefde en aandacht is."

In Rotterdam lopen al verschillende projecten om jongeren weerbaarder te maken tegen de druk van ronselaars. Daarin werken gemeente, politie en reclassering samen. In Rotterdam-Zuid is zelfs een speciaal project opgestart voor uithalers waarin gebruik wordt gemaakt van virtual reality.

Donkere container

Die virtualrealityervaring is er vooral op gericht om de mythe van snel en gemakkelijk geld verdienen te ontkrachten. "Je hebt de mythe van de straat en daarin is uithalen een cool verhaal. Maar je kunt ook ervaren wat er echt gebeurt en dat is een veel minder cool en eervol verhaal", aldus officier van justitie Van der Wees.

"Als je in zo'n container zit is het eng en donker en je weet dat er op je gejaagd wordt. En als de politie je arresteert is dat natuurlijk geen leuke ervaring. In het verhaal dat op straat verteld wordt verdwijnt dat element. Daarin gaat het alleen maar om de blingbling, de dure schoenen en de champagne. Maar dat hele donkere dat er ook omheen zit, dat vertelt iemand die jou ronselt natuurlijk niet. Daar heeft hij ook geen belang bij."