Nieuw geweld in Mexico maakt macht drugskartels weer pijnlijk duidelijk

Het nieuwe jaar is in Mexico allesbehalve rustig begonnen. Na een van de bloedigste aanvallen op een gevangenis, een vermoorde bendeleider en de arrestatie van kartelbaas Ovidio Guzmán - zoon van de beruchte drugsbaron Joaquín 'El Chapo' Guzmán - is het niet de vraag wanneer maar vooral óf de rust nog terugkeert.

De geschiedenis heeft ons geleerd dat na dit soort gebeurtenissen het conflict en geweld eigenlijk alleen maar toenemen, zegt hoogleraar Latijns-Amerika en Mexicodeskundige Wil Pansters, verbonden aan de Universiteit Utrecht.

"Zo'n arrestatie leidt tot veel onrust. Het wordt door andere groepen gezien als een moment van zwakte. Er spelen ontzettend veel belangen en vaak hebben andere kartels nog een rekening te vereffenen", zegt Pansters.

Het nieuwe jaar was nog maar net begonnen of de eerste bestorming van een gevangenis in de Mexicaanse stad Ciudad Juárez was een feit. Negentien mensen kwamen om het leven: tien bewakers, zeven gevangenen en twee indringers.

Bendeleider gedood

Bij die aanval wisten 25 gevangenen te ontsnappen, onder wie bendeleider Ernesto 'El Neto' de la Cruz. Hij was in 2010 veroordeeld tot ruim 200 jaar cel vanwege ontvoering en moord.

Lang heeft 'El Neto' niet van zijn vrijheid kunnen genieten. Donderdagnacht werd de bendeleider van Los Mexicles - gelieerd aan het machtige Sinaloa-kartel - na een klopjacht gedood in een vuurgevecht.

Vrijwel tegelijkertijd, hemelsbreed zo'n 800 kilometer verderop, viel het doek voor 'El Chapo'-junior. De 32-jarige Ovidio Guzmán werd in Culiacán gearresteerd en werd direct naar Mexico-Stad gevlogen. Ruim drie jaar geleden had de Nationale Garde de drugsbaas ook in handen, maar toen ging het goed mis.

Omdat Guzmán niet meteen uit de regio werd weggehaald brak er een flink wat geweld uit. Om verdere chaos en bloedvergieten te voorkomen, besloot de Mexicaanse president López Obrador om 'El Chapo'-junior diezelfde dag nog vrij te laten. Dat kwam hem op veel kritiek te staan.

Blamage voor Mexico

Hoogleraar Pansters: "Het was een blamage voor Mexico. Een maand later was ik op een bijeenkomst met zeer goed ingelichte mensen van de Mexicaanse overheid en zelfs zij waren geschrokken. Dat kon de regering zich natuurlijk geen tweede keer laten gebeuren."

Toentertijd stuitte de Nationale Garde per toeval op Guzman. Dat er nu wel sprake was van een vooropgezet plan betwijfelt journalist Jan Albert Hootsen, die vanuit Mexico-Stad de ontwikkelingen op de voet volgt. "De regering presenteert het nu als een groot succes, maar de regio Sinaloa is compleet lamgelegd."

Pansters verwacht dat het nog lang onrustig blijft in Mexico. "Toen 'Papa Guzmán' voor de tweede keer werd opgepakt en uitgeleverd werd aan de Verenigde Staten was het duidelijk, die komt niet meer terug. Er is daarna ontzettend veel gebeurd, veel golven van geweld. Het zou mij niks verbazen als dat nu ook gaat gebeuren", zegt Pansters.

Dat onderschrijft ook Hootsen. "Eigenlijk zit Mexico al een jaar of tien in een golf van geweld die nooit minder is geworden, maar af en toe zijn er pieken. De grote vraag die leeft bij de mensen is of de overheid nog wel de controle heeft over het eigen grondgebied."

Meer weten over El Chapo, die momenteel in de VS een levenslange celstraf uitzit en in 2015 al eens spectaculair ontsnapte uit een Mexicaanse gevangenis? Bekijk de video hieronder.

Het maakt dat de 'gewone Mexicaan' met angst en beven naar de toekomst kijkt. Lokale inwoners roepen de regering zelfs op om maffiabazen met rust te laten.

"Wat is er belangrijker? Het uitschakelen van mensen als Guzmán of het veiliger maken van het land? En zou het een het ander moeten uitsluiten, vraagt iedereen zich hier af", zegt Hootsen. "Heeft de militaire aanpak van de georganiseerde misdaad nog wel zin? Na ruim vijftien jaar heeft de strategie maar heel weinig effect gehad."

Dat ziet ook Pansters. "Als er één iemand aan de macht is, desnoods crimineel, dan weten de inwoners wel waar ze aan toe zijn. Maar gaat het rommelen, dan gaat het mis. Ze weten precies wat er gebeurt als er chaos ontstaat bij die kartels."

De nieuwe opleving van geweld maakt opnieuw duidelijk hoe diepgeworteld de macht van de drugskartels in het Midden-Amerikaanse land is.