Steeds meer arbeidsmigranten op straat: 'De opvang moet humaner'
Er belanden steeds meer arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa op straat. Uit cijfers van Stichting Barka, een hulporganisatie voor dakloze EU-arbeidsmigranten, bleek vorig jaar dat er zo'n 2500 tot 3000 arbeidsmigranten uit de elf laatst toegetreden lidstaten van de Europese Unie in Nederland op straat waren beland. Het ging vooral om mannen uit Polen en Roemenië.
Stichting Barka stelt dat de groep het afgelopen jaar sterk is gegroeid en denkt dat het inmiddels om mogelijk tot wel 5000 mensen gaat. De hulporganisatie ziet in sommige steden een toename van 30 tot 50 procent in het afgelopen jaar.
Het Leger des Heils en het Rode Kruis hebben geen cijfers maar "herkennen het beeld" dat het aandeel Midden- en Oost-Europese daklozen toeneemt. Over het totale aantal dak- en thuislozen zei het Leger des Heils vorige maand al dat het er bijna 25 procent meer zijn dan vorig jaar.
Oververtegenwoordiging
Arbeidsmigranten zijn oververtegenwoordigd onder daklozen. In Rotterdam en Den Haag gaat het om ongeveer 50 procent van de mensen die zich melden voor de winteropvang. Terwijl het totale aantal arbeidsmigranten (ongeveer 550.000 mensen) ongeveer 6 procent van de beroepsbevolking is. Oost-Europeanen hebben een grotere kans om op straat terecht te komen doordat hun woning vaak gekoppeld is aan hun werk, ze minder vaak recht hebben op sociale bijstand en ze geen sociaal vangnet hebben in Nederland.
De exacte oorzaak van de stijging is niet bekend, maar volgens Magdalena Chwarscianek, coördinator bij Barka, spelen de slechte economische omstandigheden in Oost-Europese landen een rol. "Daardoor besluiten ze om te migreren. Maar dat zijn soms kwetsbare mensen die hier in de problemen komen."
Jan van Oosten van het Leger des Heils in Den Haag ziet nog een andere verklaring: ondanks de personeelskrapte verliezen arbeidsmigranten hun werk door de gascrisis. "Als een tuinder zijn productie moet verlagen of zelfs tijdelijk stoppen door de hoge gasprijzen, zijn arbeidsmigranten hun werk én woning meteen kwijt."
Vanaf dat moment wordt het voor Oost-Europeanen steeds moeilijker om weer op te krabbelen. Tot nu toe lieten gemeenten migranten aan hun loket namelijk zelden of nooit toe in de opvang, tenzij ze konden bewijzen vijf jaar of langer in Nederland te werken.
Volgens universitair docent Europees recht Dion Kramer vragen gemeenten vaak onterecht om allerlei bewijzen, terwijl een loonstrookje of een uitdraai van het UWV voldoende zou moeten zijn. Bovendien is het niet aan gemeenten om te toetsen of er sprake is van rechtmatig verblijf, dat is een taak van de Immigratie- en Naturalisatiedienst, zegt Kramer.
Alleen in de winteropvang
De problematiek is het duidelijkst in grote steden als Rotterdam, Den Haag, Utrecht en Amsterdam. In de 'gewone nachtopvang' zijn alleen mensen welkom die recht hebben op sociale bijstand (zie kader hierboven), tenzij de gevoelstemperatuur 0 graden of lager is, dan is iedereen welkom.
In de praktijk sluiten de deuren van een gemeentelijke opvang vaak al bij het horen van bijvoorbeeld een Pools accent, zeggen maatschappelijke organisaties. Terwijl arbeidsmigranten vaak al veel eerder recht hebben op opvang, zegt universitair docent Kramer. "Zelfs als je korter dan een jaar in Nederland bent, maar hier wel gewerkt hebt, heb je voor minstens een half jaar het recht om hetzelfde behandeld te worden als een Nederlander in dezelfde situatie."
Staatssecretaris Van Ooijen lanceerde onlangs een nieuw 'plan van aanpak kwetsbare dakloze EU-burgers'. Daarin erkent hij dat arbeidsmigranten vaker recht hebben op opvang dan in de praktijk wordt toegekend, en dat dat moet veranderen.
De bron van het probleem
Op sommige plekken worden er wel al kleine stappen gezet, ziet Jan van Oosten. "Sinds kort is de dagopvang in Den Haag voor sommige arbeidsmigranten opengesteld, waardoor wij hen daar kunnen helpen om hun papieren op orde te krijgen. Daar hebben zij hulp bij nodig, want zij weten niet bij welk loket ze moeten zijn."
Chwarscianek van Barka vindt het belangrijk dat de opvang van arbeidsmigranten humaner wordt, maar nog belangrijker is het volgens haar om de tijdelijke constructies van uitzendbureaus aan te pakken. "Dat is de bron van het probleem. Het wordt Oost-Europeanen aantrekkelijk gemaakt om hierheen te komen, maar eenmaal hier reizen ze tussen uitzendbureaus, worden ze niet ingeschreven en bouwen ze daardoor geen rechten op."
