Toegang China tot data TikTok in strijd met privacywet, zeggen experts
Chinese medewerkers van TikTok hebben vanaf vandaag toegang tot data van Europese gebruikers. De manier waarop TikTok dit aanpakt, is in strijd met de Europese privacyregels. Dat zeggen drie juristen, die op verzoek van de NOS naar de geüpdatete privacyverklaring van het platform hebben gekeken.
Het is onduidelijk tot welke data deze medewerkers toegang krijgen. Ondanks meerdere verzoeken wil TikTok hier geen duidelijkheid over verschaffen. Het blijft ook vaag welke medewerkers deze rechten hebben.
Extra waarborgen?
TikTok maakt gebruik van een zogeheten 'standaardcontract' om de toegang vanuit onder meer China mogelijk te maken. "Dit is op zich een door de Europese Commissie goedgekeurd instrument", zegt Gerrit-Jan Zwenne, hoogleraar privacyrecht aan de Universiteit Leiden. "Maar de hoogste Europese rechter heeft geoordeeld dat er extra waarborgen moeten zijn, die zie ik niet bij TikTok."
De NOS heeft TikTok gisteren om een reactie gevraagd op de bevindingen van de juristen. TikTok zegt vanmiddag dat het voor landen als China, die gebruikmaken van dat standaardcontract, wel degelijk aanvullende waarborgen heeft op technisch, contractueel en organisatorisch niveau. Maar welke dit precies zijn, legt het bedrijf niet uit.
In de privacyvoorwaarden schrijft TikTok dat de toegang "beperkt en veilig" is en "alleen wordt toegestaan als dit noodzakelijk is onder strikte beveiligingseisen en een autorisatieprotocol". De data zelf staan opgeslagen in de VS en Singapore. Een Europese locatie komt volgend jaar.
Zorgen over Chinese link
De populaire video-app, onderdeel van het Chinese bedrijf ByteDance, is alleen actief buiten China. Omdat het van Chinese makelij is, zijn er al lange tijd zorgen over de macht die de overheid daar over deze app zou kunnen hebben. Oud-president Trump probeerde in 2020 de app zelfs uit de VS te verbannen. De toegang tot data geldt voor medewerkers in elf landen buiten de EU, maar de toegang in China ligt verreweg het gevoeligst.
"TikTok mag medewerkers in China alleen toegang geven tot data van Europese gebruikers als dit geen afbreuk doet aan de privacy", zegt Pieter Wolters, hoofddocent burgerlijk recht aan de Radboud Universiteit. "Dat is in het geval van China niet vol te houden. Het is immers zeer waarschijnlijk dat TikTok de Chinese overheid toegang geeft tot persoonsgegevens."
Het platform zelf zegt nooit data te hebben gedeeld met de Chinese overheid en dat het dit ook niet zou doen als hierom zou worden gevraagd. China-specialist Frans-Paul van der Putten van Instituut Clingendael wijst erop dat het niet in TikToks belang is om gegevens over te dragen aan de Chinese overheid, maar omdat het land TikTok zal zien als een Chinees bedrijf kan het wel om inzage vragen in het kader van de nationale veiligheid.
TikTok groeit van alle bekende sociale media het hardst in Nederland. Uit cijfers van onderzoeksbureau Newcom van begin dit jaar blijkt dat drie miljoen Nederlanders op TikTok actief zijn. De helft daarvan is dagelijks actief. Het werkelijke aantal gebruikers ligt waarschijnlijk nog hoger: Newcom kijkt naar de bevolking vanaf 15 jaar. TikTok is ook heel populair onder kinderen.
Een TikTok-verbod
De privacy-aanpassing was voor ChristenUnie-Tweede Kamerlid Don Ceder vorige maand reden om op te roepen tot een verbod van de app. Hij vindt dat kinderen onvoldoende worden beschermd.
Volgens Mathieu Paapst, universitair docent IT en Privacyrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen, is een verbod niet realistisch. "We hebben niet een geschiedenis van het verbieden van software. Dan kom je heel snel bij de vraag: waarom TikTok wel en Instagram niet? Ik denk dat verbieden heel lastig gaat worden en dat de oplossing meer gezocht moet worden in bewustwording en via acties van toezichthouders."
Een woordvoerder van de Autoriteit Persoonsgegevens kan niet ingaan op het oordeel van de juristen. De Ierse privacywaakhond doet momenteel namelijk namens alle EU-toezichthouders onderzoek naar precies die vraag en daar kan de Nederlandse privacywaakhond niet op vooruitlopen. Het onderzoek van de Ieren moet begin volgend jaar klaar zijn.