Waarom er zoveel politieke statements zijn op het WK in Qatar
De wereldvoetbalbond FIFA heeft voetballers en nationale bonden opgeroepen om vooral de focus op het spel te leggen en niet op politieke zaken, maar er zijn niet eerder zoveel politieke statements gemaakt op een WK als in Qatar.
"In het verleden zag je wel actiegroepen zoals Amnesty International zich uitspreken", zegt Paul Reef, specialist in moderne politieke geschiedenis en sportgeschiedenis. "En op het omstreden WK in Argentinië in 1978 waren er wel voetballers die zich uitspraken tegen het regime", maar het gebeurde niet op de schaal waarop het nu gebeurt, constateert hij.
Ook Koen Janssen ziet dat dit WK bij uitstek gebruikt wordt voor politiek. Janssen schreef het boek 90 minuten oorlog dat over politiek en WK's gaat.
Dat er in Qatar zoveel geprotesteerd wordt, komt volgens beiden door de maatschappelijke discussie rond de mensenrechten in de oliestaat en de wijze waarop het land het WK heeft binnengehaald. Ze stellen dat het voor atleten, politici en supporters nu makkelijker is om ook andere zaken voor het voetlicht te brengen.
Meerdere uitingen
De voetbalteams van zeven landen (Nederland, Engeland, Wales, België, Denemarken, Duitsland en Zwitserland) wilden de OneLove-armband dragen om de lhbti-gemeenschap te ondersteunen en te ageren tegen de mensenrechtenkwestie in Qatar.
Toen dat niet mocht van de FIFA protesteerde het Duitse elftal door vlak voor de openingswedstrijd tegen Japan op de teamfoto de hand voor de mond te houden. Het team van Iran hield een stil protest toen het niet meezong met het volkslied voor de openingswedstrijd tegen Engeland, om de demonstranten in eigen land te steunen. En voorafgaand aan het WK spraken spelers van Australië zich in een video uit over de misstanden in het gastland.
Voorbeelden van sporters die zich uitspreken op het WK:
Dat sporters zich nu actief uitspreken, is volgens Reef echt iets van de afgelopen vijf jaar. "We moeten dat zien in het licht van de Black Lives Matter-protesten. Dat heeft wereldwijd voor een aardverschuiving gezorgd." Het verplaatste zich naar protesten in de sportwereld toen American Footballspeler Colin Kaepernick knielde tijdens het Amerikaanse volkslied. Hij sprak zich uit tegen discriminatie van zwarte mensen.
"Door die verschuiving zijn bonden ook coulanter geworden in het toestaan van protesten." Reef denkt dat sporters zich nu meer gesteund voelen. "In de jaren 90 en begin 2000 kon je als sporter je sponsor verliezen als je je maatschappelijk uitsprak. En nu zag je dat sponsor Nike achter Kaepernick ging staan."
Janssen beaamt dat. Op vorige WK's hielden voetballers zich buiten de politiek. "Ik kan me nog wel herinneren dat de elftallen van Iran en de VS in 1998 arm in arm stonden met elkaar."
Supporters met politiek statement
Ook supporters schuwen niet zich politiek te uiten. Zo ontstonden er protesten tussen voor- en tegenstanders van het regime in Iran.
In de Qatarese straten en in de stadions wappert ook regelmatig de Palestijnse vlag. Al is dat volgens Reef niet nieuw. "Het past bij de tendens dat sport wordt gebruikt als protestplatform."
Tijdens eerdere WK's spraken supporters zich ook uit. Janssen haalt in zijn boek een voorbeeld aan van protesten op de tribunes in 1974 tegen het regime van Chili. Maar de impact is nu veel groter door sociale media. "De boodschap bereikt veel meer mensen dan alleen tv-kijkers", zegt hij.
Uitingen van politici:
De cultuurverandering zie je ook bij hoe ministers zich uitspreken, zegt Reef. Op eindtoernooien stuurde je als land gewoon geen diplomatieke delegatie of hooguit een sportminister om een signaal af te geven. "Nu zien we politici met OneLove-banden of -speldjes die het gesprek aangaan met FIFA-baas Infantino."
Overigens vraagt hij zich wel af wat die politici precies willen bereiken. "Als je structureel iets wil veranderen, zal je de dialoog moeten aangaan. Nu is het vooral symboolpolitiek."
