Nog geen Chinese revolutie, maar: 'angst moet worden omarmd voor verandering'
De baizhi gaige wordt het al voorzichtig genoemd: de 'revolutie van het blanco papier', naar de lege A4'tjes die de afgelopen dagen binnen en buiten studentencampussen in een groot aantal Chinese steden omhoog zijn gehouden. Een revolutie is het nog niet, maar kan het wel worden.
"Aanvankelijk is er altijd angst om de straat op te gaan", zegt Zhou Fengsuo. "Maar eenmaal begonnen is er het besef dat je niet alleen bent." Zhou weet wat het is om op te staan tegen een autoritaire overheid. Hij was één van de studentenleiders tijdens het protest op het Plein van de Hemelse Vrede in 1989, dat met veel geweld uiteen werd geslagen.
Zhou was nummer vijf op de 'most wanted'-lijst van Peking, zat een jaar in de gevangenis en vertrok daarna naar het buitenland. "Voor het eerst sinds dat bloedbad op Tiananmen riepen mensen om het einde van de Chinese Communistische Partij. De repressie kan nog zo groot zijn, het covidbeleid maakt dat mensen geen leven meer hebben en ervoor kiezen van hun hart geen moordkuil meer maken."
Leuzen op een brug
Directe aanleiding van het ongekend wijdverspreide protest is de vlammenzee in Ürümqi, donderdag. Tien mensen kwamen daar om bij een brand in een appartementencomplex, zeggen de autoriteiten. Oeigoerse activisten houden het op 44 en stellen dat de inwoners door lockdownmaatregelen niet naar buiten konden.
In de beginfase van de epidemie was er brede steun voor de Chinese corona-aanpak. Protesten waren er wel: soms met potten en pannen, veelal ook online, ook na de dood van Li Wenliang bijvoorbeeld, de arts die zijn vrienden waarschuwde voor een onbekend longvirus, door de autoriteiten op de vingers werd getikt en niet veel later zelf kwam te overlijden.
Een eerste zaadje voor de huidige protesten werd geplant door Peng Lifa, medio oktober. Kort voor het Partijcongres hing de activist een spandoek op aan de Sitongbrug, met leuzen die zijn omarmd door de demonstranten. Na de vele lockdowns, coronatesten en gezondheidsapps die het leven in zerocovidland domineren, zit de frustratie voor velen dieper.
Meer dan alleen corona
"We willen geen coronatesten, we willen vrijheid", klonk het zondagavond in Peking, in navolging van Peng. Eén van de sprekers krijgt een bemoedigend applausje na een spontane speech. "We hebben allemaal met die onrechtvaardige systeem te maken", roept ze. Later vertelt ze dat ze dat ze gewoon even wilde gaan kijken. "Ik heb gewoon gezegd wat ik ervan vond. Mijn gedachten verwoord," zegt de vrouw, die anoniem wil blijven.
Blanco A4'tjes, veel meer hebben de meeste demonstranten niet bij zich. "Elke slogan wordt strafbaar gesteld door de regering, vandaar de blanco A4'tjes", zegt één van de demonstranten op het Vrijheidsplein in Taipei, waar steun wordt betuigd aan de Chinezen die de straat op gaan. "Het komt uit de tijd van de Sovjet-Unie."
Bij de demonstratie zijn ook Chinese studenten aanwezig. "We hebben lang op dit moment gewacht", zegt Liao, afkomstig uit het noorden van China. "De coronamaatregelen zijn de aanleiding, maar het gaat om meer. Vrijheid van meningsuiting bijvoorbeeld." Dat komt ook terug in manifesten die door studenten in het hele land zijn opgesteld.
Beperkingen van Apple
Oud-protestleider Zhou ziet gelijkenissen met de Tiananmenprotesten: "De kern van deze beweging bestaat uit studenten, binnen en buiten China", zegt hij. "Het is een platform om op te staan tegen de harde coronamaatregelen", zegt hij. "Maar ook één waar wordt opgeroepen tot politieke hervormingen." Toch blijven kreten als 'Xi Jinping, treedt af', of 'weg met de communistische partij' een uitzondering.
In 1989 verspreidde het woord zich van mond tot mond, waren er flyers, telefoontjes, telegrammen. Nu verloopt de communicatie via apps als Telegram en, in mindere mate, via Douyin (Tiktok), Instagram en Twitter.
De censors draaien overuren om sporen van de protesten van het Chinese internet te wissen. Politieagenten checken telefoons van omstanders, op zoek naar buitenlandse communicatieapps en VPN's apps die het mogelijk maken toegang te krijgen tot apps die in China geblokkeerd zijn. Apple heeft, na een update in de Chinese Appstore, de mogelijkheid tot het delen van informatie met vreemden via Airdrop beperkt tot 10 minuten.
Mensen die vrijheid willen
Een onbekend aantal demonstranten zit vast, anderen krijgen huisbezoek van de politie, worden gebeld. "Natuurlijk maak ik me zorgen", zegt Zhou. "Maar om tot verandering te komen moet angst worden omarmd. Wat de consequenties ook zijn, genoegen nemen met hoe het nu gaat in China is geen optie." Studente Liao is het daarmee eens. "Ook al is het leger honderd keer sterker dan wij. Als iedereen zijn stem laat horen zal de wereld zien dat ook wij mensen zijn die vrijheid willen."
