ESA presenteert nieuwe astronauten, Nederland heeft niet de beste kaarten

Na een jaar van eindeloos testen, gesprekken voeren, simulaties doen en nog meer testen komt ESA vanmiddag met het verlossende woord: wie worden de nieuwe Europese astronauten en - niet onbelangrijk in een ruimtevaartorganisatie met 22 lidstaten - uit welk land komen ze?

Angelo Vermeulen weet al een tijdje dat hij er zeker niet bij zit, al bracht hij het wel tot de laatste 6 procent van de meer dan 22.000 kandidaten. De Vlaamse bioloog, die afwisselend in Antwerpen en Delft woont, heeft dus ondervonden wat er nodig is voor een ticket naar het ISS, en misschien wel naar de maan over enkele jaren.

Het begon begin vorig jaar met vragenlijsten invullen, gezondheidsverklaringen regelen en vertellen over eventuele ervaring die van pas kan komen in een ruimtestation. Dat zat wel goed.

Vermeulen had maandenlang deelgenomen aan een HI-SEAS-missie op Hawaï, een door NASA gesponsord project waarbij het leven aan boord van een Marsbasis wordt gesimuleerd. Hij werd dan ook uitgenodigd voor de testronde in Hamburg, bij de Duitse ruimtevaartorganisatie DLR, voor technische, cognitieve, motorische en persoonlijkheidstesten.

Het was niet bepaald makkelijk, vertelt hij. "Je bediende bijvoorbeeld een vliegtuigsimulator waar je steeds moest bijsturen voor zijwind, maar daar zat een vertraging in, wat het lastiger maakte, en tegelijkertijd kreeg je via een koptelefoon getallenreeksen te horen die je moest zien te onthouden. Dat geeft behoorlijk wat stress, maar daar gaat het ze ook om, om te zien hoe je daarmee omgaat."

Hij ging niet meer door naar de volgende ronde en ESA vertelde hem niet waarom. Ook wel begrijpelijk, want samen met Vermeulen kregen nog vele honderden kandidaten slecht nieuws.

Ondanks de teleurstelling is de bioloog toch blij dat hij aan de selectie heeft meegedaan. "Ik zat met 50 jaar wel echt aan de bovenkant van de leeftijdsgrens, dus ik had mijn kansen niet zo hoog ingeschat. En de selectie was een bijzondere ervaring. Het was verrijkend en ik heb nieuwe contacten opgedaan."

Hij blijft intussen dromen van een ruimtereis. Een Amerikaanse die samen met hem in de HIS-SEAS-basis op Hawaii zat, is vorig jaar met SpaceX de ruimte in geweest. Het mag dan bij ESA niet lukken, er zijn meer manieren, weet hij. "Ik geef het niet op."

De kandidaten die wel doorgingen stond een serie tests te wachten waarin hun psychologische en fysieke gesteldheid en sociale vaardigheden werden beproefd. Na zes selectierondes en verschillende interviews bleven er zo 25 mensen over, legt ESA-manager Philippe Schoonejans uit.

Daarna hebben de kandidaten eigenlijk geen invloed meer op de uiteindelijke keuze voor de vier tot zes carrière-astronauten die straks echt naar het ISS zullen gaan (de anderen komen in een reservepool terecht).

Bij de keuze speelt politiek een rol, en tegenwoordig is ESA daar ook wat transparanter over, zegt Schoonejans. Het is zelfs vastgelegd in de procedure. Zo moet de samenstelling van het European Astronaut Corps (EAC) een reflectie zijn van de bijdrage die verschillende lidstaten aan het exploratieprogramma van ESA betalen.

Duitsland, Frankrijk en Italië, verantwoordelijk voor ruim de helft van de ESA-begroting, zijn daarom al sinds jaar en dag hofleveranciers voor het korps.

Maar er zijn meer afwegingen ta maken. ESA wil namelijk ook iemand uit de kleine lidstaten bij het astronautenkorps. Uiteindelijk is het mooi als elke lidstaat (die dat wil) een keer een astronaut heeft geleverd.

En dat maakt dat Nederland niet zulke goede kaarten heeft deze ronde. André Kuipers is nog vrij recent (2012) naar het ISS geweest en de Nederlandse bijdrage aan de ESA-begroting is bescheiden, vergeleken bijvoorbeeld met die van België.

Dat wil nog niet zeggen dat er over een paar jaar een Belg op de maan staat. ESA mag wel drie astronauten leveren voor de Artemis-missies, maar de huidige generatie ervaren astronauten maakt de meeste kans op die stoeltjes.

Daarbij gaan de Europeanen vooralsnog niet op de maan landen, maar blijven ze aan boord van een klein ruimtestation in een baan om het hemellichaam. Door extra bij te dragen aan het maanproject hoopt ESA in ieder geval toch een van die drie Europeanen op het maanoppervlak te krijgen.

Astronaut met een beperking

De astronauten die vandaag worden gepresenteerd, gaan in eerste instantie oefenen in het internationale ruimtestation voordat ze kans maken op een maanmissie. En bij die groep zullen deze keer ook een of meerdere 'parastronauten' zijn, astronauten met een beperking.

Die gaat deelnemen aan een test om te kijken in hoeverre ruimtevaart mogelijk is met een beperking, maar Schoonejans verwacht dat dat wel goed komt. "Astronaut Samantha Cristoforetti heeft het vorig jaar goed verwoord. Ze zei: in de ruimte zijn we allemaal gehandicapt, je spieren verslappen, het bloed gaat naar je hoofd, je kunt minder goed zien en minder goed nadenken. Dat zijn grotere beperkingen dan bijvoorbeeld het missen van een stuk been."