Vraagtekens bij subsidie zonnepanelen: 'Mensen zonder panelen zijn het bokje'

• Thom Opheikens

  redacteur Economie

De regeling die jarenlang nodig was om zonnepanelen financieel aantrekkelijker te maken is niet meer nodig en wordt ook steeds oneerlijker. Dat zeggen energiebedrijven en -experts. Het gaat om de zogeheten salderingsregeling.

"Mensen zonder panelen zijn het bokje", zegt Martien Visser, lector Energietransitie aan de Hanzehogeschool Groningen. "En de verschillen worden de komende jaren alleen maar groter. De overheid moet op tijd ingrijpen."

De afgelopen jaren zijn er zo veel zonnepanelen neergelegd in Nederland, dat er regelmatig meer elektriciteit wordt opgewekt dan op dat moment nodig is. Deze zomer was het resultaat daarvan beter zichtbaar dan ooit tevoren. Door het grote aanbod daalden de stroomprijzen 's middags geregeld richting nul, of zelfs daaronder. Op steeds meer plekken kon het stroomnet de pieken al niet meer aan.

Maar uitzonderingen daargelaten, maakt dat voor de eigenaren van zonnepanelen niet uit. Dankzij het salderen hebben zij geen last van de lage stroomprijs op het moment dat zij het meest opwekken. En ook de hard oplopende kosten van die pieken en dalen op het net, zijn niet alleen voor hun rekening. Iedereen betaalt eraan mee.

Tegelijkertijd betaalt een investering in panelen zich snel terug. Met de huidige energieprijzen is drie tot vijf jaar in veel gevallen haalbaar. Dat betekent een rendement van 20 tot 33 procent.

Door de grote pieken en dalen is het moeilijker het elektriciteitssysteem in balans te houden. Dat kost steeds meer geld. Een inkoper van een groot energiebedrijf spreekt van een paar euro per maand die alle klanten nu extra moeten betalen. "En dat loopt snel op. Ik kijk vanuit m'n raam uit op een rijtje huurwoningen. Die mensen hebben het niet breed. Toch hebben ze een hogere rekening omdat ik panelen heb."

"De kosten van de regeling nemen toe, omdat de groep met zonnepanelen groter wordt, terwijl de groep mensen die moet betalen krimpt", zegt Caroline Princen, ceo van Budget Energie. In die laatste groep zitten volgens Princen bovengemiddeld veel mensen met een laag inkomen. Dat zijn huishoudens die een investering in zonnepanelen vaak niet kunnen doen.

Marieke Goldschmidt heeft sinds begin dit jaar zonnepanelen:

De miljarden aan investeringen in uitbreiding van het elektriciteitsnet zijn een volgend punt. Die investeringen zijn niet alleen vanwege de grote toename van zonnepanelen nodig, maar leiden volgend jaar tot een energierekening die voor iedereen 10 euro per maand hoger is. De ACM moet die tariefsverhoging nog wel goedkeuren.

Weer een ander punt is dat de eigenaren van zonnepanelen vaak stroom leveren als die goedkoop is vanwege het grote aanbod. Vervolgens krijgen ze stroom terug als die duurder is. "Energieleveranciers die meer klanten met panelen hebben voelen dit enorm in hun portemonnee", zegt energie expert Jan Willem Zwang. Daar staat wel tegenover dat er ook aan verdiend kan worden, zolang er maar genoeg klanten zonder panelen zijn die die stroom voor een hogere prijs weer afnemen.

Naast bovenstaande loopt het ministerie van Economische Zaken en Klimaat dit jaar ruim 250 miljoen euro aan belastinginkomsten mis, bevestigt een woordvoerder. Eigenaren van zonnepanelen hoeven over stroom die zij mogen aftrekken van hun verbruik geen energiebelasting te betalen.

Minder prikkel

Over hoe lang de salderingsregeling nog houdbaar is, bestaat al langer discussie. Door de regeling is er minder prikkel om stroom te verbruiken op het moment dat het in overvloed aanwezig is. Maar dat wel doen is voor veel huishoudens makkelijker gezegd dan gedaan, waarschuwt Bobby Raghoenath van Vereniging Eigen Huis. "Op dit moment zijn de technische en financiële mogelijkheden voor huishoudens te beperkt om daar voldoende op in te kunnen spelen", zegt hij.

In december debatteert de Tweede Kamer over een wetsvoorstel van klimaatminister Rob Jetten. Vanaf 2025 wordt het salderen stapsgewijs afgebouwd, is het idee. "Daarbij moet goed worden opgelet of zonnepanelen interessant genoeg blijven", waarschuwt Raghoenath. "Door de hoge energieprijzen is het nu ook zonder salderen aantrekkelijk genoeg, maar dat kan over twee jaar weer anders zijn."