De Rode Golf werd een golfje: dit weten we nu over de midterms

• Wouter Hoogland

  redacteur Buitenland

President Biden kan enigszins gerust ademhalen: zijn Democraten waren voorbereid op een afstraffing bij de tussentijdse verkiezingen, maar de door hen gevreesde 'Rode Golf', een enorme overwinning voor de Republikeinen, is uitgebleven. Voor een partij met een impopulaire president is dat, zeker in een periode van inflatie, geen slecht resultaat. Waarschijnlijk verliezen de Democraten wel het Huis van Afgevaardigden.

De Republikeinen stevenen in het Huis dus af op een meerderheid. Op de samenstelling van de Senaat moeten we mogelijk nog een maand wachten: in Georgia zijn de verschillen zo klein, dat er hoogstwaarschijnlijk een tweede stemronde nodig is.

De tussentijdse verkiezingen, of midterms, worden vaak gezien als een referendum over de president, waarbij vooral tegenstanders gaan stemmen. Bidens populariteit schommelt al ruim een jaar rond de 40 procent. Dat het verlies zich lijkt te beperken tot het Huis van Afgevaardigden, zal een opluchting zijn voor de president.

Een Republikeins Huis van Afgevaardigden kan het Biden wel lastig maken: het Huis heeft budgetrecht, wat betekent dat de financiering voor zijn beleid kan worden afgeknepen. Toch is de winst hier niet zo overweldigend dat de Republikeinen nu een ruim mandaat hebben. Zeker met een partij die verdeeld is in een pro- en anti-Trump-kamp, zal er binnen eigen gelederen alsnog om stemmen moeten worden gevochten.

Beweegredenen

Verwacht werd dat de hoge inflatie voor veel mensen een reden zou zijn om de Democraten weg te stemmen, maar dat is niet gebeurd. Hoewel een derde van de kiezers vooraf de inflatie noemde als belangrijkste factor bij het stemmen, lijkt het voor veel kiezers niet doorslaggevend te zijn geweest.

De koers van het land in algemenere zin lijkt een wel grote rol te spelen. Zo bleek het recht op abortus voor veel mensen een reden om te gaan stemmen, zoals bijvoorbeeld in Pennsylvania, een staat die door de Democraten op de Republikeinen is veroverd

Het zijn de eerste verkiezingen sinds de federale regering het recht op abortus niet meer beschermt. Staten mogen dit nu zelf bepalen, dus een andere zetelverdeling kan grote gevolgen hebben. In vier staten waren, naast de Congresverkiezingen, ook referenda over abortus. In alle vier stemden de kiezers voor het opnemen van het recht op abortus in de grondwet van de staat.

Het is nog te vroeg voor harde cijfers, maar het lijkt erop dat vooral jonge stemmers invloed hebben gehad. Volgens vroege exitpolls stemden mensen onder de dertig overweldigend voor de Democraten. Opkomstcijfers zijn nog niet bekend, maar de uitslag lijkt te wijzen op een hoge opkomst onder jongeren.

Latijns-Amerikaanse gemeenschap

Verder springen twee resultaten in zogenoemde swing states in het oog. De races in Pennsylvania en Florida kunnen van oudsher beide kanten op vallen, maar deze uitslagen geven een idee welke kant het opgaat in deze staten.

De Democraten konden in het verleden vaak rekenen op de stem van de Latijns-Amerikaanse gemeenschap. In Florida, waar veel latino's wonen, loopt die de laatste jaren echter massaal over naar het conservatieve kamp. Dat Florida zelfs rondom Miami nu dieprood is gekleurd, toont aan dat de Republikeinen hun machtspositie hebben versterkt.

Aan de andere kant is de winst in Pennsylvania een opsteker voor de Democraten. In deze staat, met een verleden op het gebied van de zware industrie, heeft de Democraat John Fetterman gewonnen. Hij wil de in verval geraakte industriële sector herstellen en wist van de door Trump gesteunde kandidaat Mehmet Oz te verslaan.

Beide partijen staken een recordbedrag in deze campagne: meer dan 260 miljoen dollar ging alleen al naar tv-reclames. Grote namen als Trump, Biden en Obama werden voor campagnerally's naar de staat gestuurd. Het laat zien dat beide partijen fel strijden om de stem van de middenklasse in de zogenoemde rust belt: een kiezersgroep die de laatste jaren vooral Republikeins stemt, maar waar voor de Democraten blijkbaar toch wat te halen valt.

Wapenleveranties Oekraïne

De kandidaten die steun kregen van Trump hebben het in beide verkiezingen minder goed gedaan dan verwacht. De oud-casinobaas die Trump ook is lijkt zijn geld op de verkeerde mensen te hebben gezet: slechts vier van zijn 21 endorsements zijn op dit moment verzekerd van een zetel.

Toch kan de invloed van Trump als leider van de Republikeinse Partij vooral in het Huis van Afgevaardigden voelbaar worden. Omdat het Huis beslist over de financiering van overheidsplannen, kunnen bijvoorbeeld steunpakketten en wapenleveringen voor Oekraïne worden tegengehouden. Vooral Trumpgezinde Republikeinen zijn kritisch op deze pakketten, en willen liever dat het geld in Amerika zelf besteed wordt.

Ook kunnen de Republikeinen nu meer parlementaire commissies naar zich toe trekken. De meest prominente is de commissie Juridische Zaken, die na vandaag wordt geleid door Jim Jordan. Vorige week stuurde hij al een brief naar het ministerie van Justitie met onderwerpen die hij wil onderzoeken: onder meer de FBI-inval in het huis van Trump en het onderzoek naar de Capitoolbestorming moeten opnieuw worden bekeken. Ook een mogelijke afzettingsprocedure tegen Biden, zoals ook tegen Trump werd aangespannen, ligt in de lijn der verwachting.