Spanning bij VVD loopt op, trekt Rutte fractie over streep voor asielwet?

• Barbara Terlingen

  redacteur Politiek

Een VVD-staatssecretaris die zijn eigen partij niet aan zijn zijde heeft bij een asielwet; een VVD-fractievoorzitter die ten onrechte denkt dat haar fractie een deal zal goedkeuren; een VVD-achterban die moties voorbereidt om een wet - nog voor die is gepresenteerd - af te keuren; een premier en VVD-partijleider die vandaag naar de fractie toe moet om het allemaal vlot te trekken: zelden was er binnen de VVD zo veel spanning en stond er zo veel op het spel.

De VVD is in crisis om het asielbeleid, en een deel van de fractie en achterban zit er geharnast in. Er is weerstand tegen het plan dat gemeenten gedwongen kunnen worden asielzoekers te huisvesten. Er moet meer duidelijkheid komen over het beperken van de instroom, voordat meer druk op gemeenten wordt gelegd om mensen op te vangen, is het idee. En het moet tijdelijk worden, vindt de fractie.

Deadline weer gemist

Staatssecretaris Van der Burg legt al maanden voor de camera's uit dat de wet van groot belang is: de spreiding is nu niet eerlijk verdeeld en de opvang loopt spaak. Over de chaotische taferelen deze zomer buiten het aanmeldcentrum in Ter Apel was bijna iedereen in Den Haag het eens: die waren schrijnend en onhoudbaar en er moesten snel oplossingen komen.

Coalitiepartijen sloten in augustus een deal die een deel van die oplossing moest zijn, waarmee onder meer de rem op gezinshereniging gezet zou worden om de instroom in te perken. Na weken van onderhandelen waren ingewijden vrijdag nog hoopvol over het bereiken van definitieve overeenstemming.

Ook gisteren herhaalde Van der Burg nog maar eens de noodzaak van een wet om de spreiding over gemeenten eerlijk te verdelen, en met de wet het verplichten gemakkelijker te maken. Hij is teleurgesteld dat hij voor "de derde keer een deadline" niet haalt . Maar de klus moet volgens hem geklaard. "Of ik er nu zit of een ander."

Maar bij een asielinstroom die harder gaat dan gedacht, werkt het verplicht verspreiden van tienduizenden mensen over gemeenten volgens veel VVD'ers ontwrichtend. En of de wet nu dwang-, drang- of spreidingswet genoemd wordt: binnen de fractie wordt de druk van een groot deel van de verontruste achterban gevoeld.

In een debat gisteravond over de migratiebegroting vroeg JA21-leider Eerdmans zich af hoelang de VVD "deze zelfkastijding nog gaat volhouden". SP-Kamerlid Van Dijk sprak van een genante vertoning en vindt dat de VVD "er een potje van maakt". Volgens hem is het niet de vraag hoelang de VVD het nog volhoudt maar hoelang de andere coalitiepartijen dit "gepruts nog accepteren".

VVD-Kamerlid Brekelmans wil van geen potjes en gepruts weten. "De fractie wil gewoon uitleg over hoe het staat met de instroommaatregelen. We willen van onze partijleider horen hoe het kabinet daarover denkt." Hij wil niet ingaan op vragen welke kant het binnen de fractie kan opgaan.

Een wet die niet doorgaat? Een mogelijke kabinetscrisis? Opgeruimd en positief zoals vaker wilde staatssecretaris Van der Burg gisteravond niet uitgebreid op die vragen ingaan. "Het is heel fijn dat Rutte gaat praten. Hopelijk heeft het effect."