Kabinet stopt met exportsteun fossiele-brandstofwinning, maar wel met vertraging
Het werd gezien als een van de successen van de klimaattop vorig jaar in Glasgow: een groep landen, waaronder Nederland, beloofde voor eind 2022 te zullen stoppen met exportkredietverzekeringen voor fossiele bedrijven. Nederlandse bedrijven sluiten deze verzekeringen af voor olie- en gasprojecten in het buitenland. Als het mis gaat, staat de Nederlandse overheid garant. Die gaat daar nu mee stoppen, maar wel met een paar uitzonderingen.
Een voorbeeld van een project dat met steun van zo'n exportkredietverzekering tot stand is gekomen is het exploiteren van grote gasvelden voor de kust van Mozambique, waar de Nederlandse baggeraar Van Oord aan meewerkt.
Per 1 januari 2023 kunnen fossiele bedrijven voor dit soort projecten geen aanvragen meer indienen voor exportsteun, meldt staatssecretaris Marnix van Rij van Financiën in een Kamerbrief. "Voor investeringen in nieuwe olie- en gasvelden en fossiele infrastructuur is op basis van de bevindingen van het IEA en het IPCC geen ruimte onder het 1,5°C-scenario", schrijft hij.
Met dat laatste verwijst hij naar de maximale stijging van de gemiddelde temperatuur wereldwijd, die liefst beperkt moet blijven tot 1,5 graad en bij voorkeur ruim onder de 2 graden moet blijven.
Nederland lijkt dus zijn belofte te houden, maar er zijn een aantal uitzonderingen. Zo is er een overgangsperiode van een jaar. Bedrijven die hun aanvraag voor eind dit jaar inleveren, kunnen tot eind 2023 toch nog een polis krijgen.
Ook wil Nederland buitenlandse olie- en gasprojecten blijven steunen die volgens het kabinet de leveringszekerheid in Europa veiligstellen en fossiele projecten in lage-inkomenslanden met extreme energiearmoede.
Steeds minder aantrekkelijk
"Daarmee zetten ze de deur toch weer op een kier voor nieuwe fossiele projecten", zegt Pieter Pauw, die financiering van de klimaatverandering onderzoekt voor de Technische Universiteit Eindhoven. "Het was vorig jaar vrij uniek dat ze zeiden dat ze zich toch aansloten bij dit initiatief, maar ze krabbelen nu toch weer enigszins terug." Pauw denkt wel dat dit uiteindelijk de investeringen in fossiele energie zal terugdringen.
"Het wordt voor fossiele projecten steeds moeilijker om financiering te krijgen. Pensioenfondsen die niet meer in fossiel willen beleggen, zoals het ABP, commerciële banken staan onder druk om fossiele leningen en nu valt ook de verzekering weg. Daarmee wordt fossiel natuurlijk steeds minder aantrekkelijk."
Ook milieu- en klimaatorganisaties zijn kritisch. In een reactie stellen Both ENDS, Milieudefensie en Oil Change International dat premier Rutte zijn belofte in Glasgow met deze invulling heeft gebroken, vooral door die transitieperiode. "De oplossing voor de klimaatcrisis en de energiecrisis is één en dezelfde: een snellere transitie naar goedkope, schone en betrouwbare hernieuwbare energie."
Het beleid dat het kabinet gisteren heeft gepresenteerd is volgens de organisaties een aanzet, maar gaat niet ver genoeg. "Als de tekortkomingen in het beleid niet worden opgelost, dan blijkt Ruttes oproep tot 'actie actie actie' niets meer dan loze woorden," zegt Niels Hazekamp van Both ENDS.
Banenverlies
Kritiek komt ook van de andere kant. Werkgeversorganisatie VNO-NCW waarschuwt voor banenverlies. Bedrijven die zeggen dat ze landen willen helpen met de overgang van kolen naar het minder vervuilende gas, omdat een volledige overgang naar duurzame energiebronnen niet mogelijk zou zijn. Of critici die vinden dat Nederland hiermee Afrikaanse landen inkomsten ontzegt, die ze juist hard nodig hebben.
Maar klimaatactivist Samuel Okulony van het Environment Governance Institute uit Uganda ziet dat anders: "Het bewijs is duidelijk: geen enkel land in Afrika is beter ontwikkeld door fossiele brandstoffen. De oliestaten verspreid over het continent zijn niet rijker, meer democratisch of vreedzamer dan ze zouden zijn zonder olie." Het geld voor de fossiele projecten moet volgens hem in de ontwikkeling van duurzame energiebronnen worden gestoken.
