Just Stop Oil: wie zijn deze klimaatactivisten en wat willen ze?

Een klimaatactivist die tomatensoep gooide op een Van Gogh, iemand die zijn hoofd vastlijmde op een doek van Vermeer en actievoerders die het wassenbeeld van koning Charles besmeurden met een taart. Het zijn slechts een paar van de acties van klimaatgroep Just Stop Oil die de afgelopen tijd behoorlijk wat aandacht kregen.

Vandaag stonden twee mannen voor de rechter voor hun actie bij het schilderij Meisje met de parel in het Mauritshuis in Den Haag. Klimaatactivist Wouter M. heeft twee maanden cel, waarvan één maand voorwaardelijk, gekregen voor het vastplakken van zijn hoofd aan het schilderij. Een tweede verdachte, Pieter G., heeft dezelfde straf gekregen voor het filmen van de actie.

Waar komt de actiegroep vandaan, waarom duiken ze nu opeens op, en nog een aantal vragen en antwoorden over Just Stop Oil.

Wat is Just Stop Oil?

Just Stop Oil is een Britse groep klimaatactivisten die zich eind vorig jaar heeft verenigd. Zoals de naam al doet vermoeden, wil de actiegroep dat de regering stopt met het verlenen van vergunningen voor nieuwe olie- en gasprojecten in het Verenigd Koninkrijk. Naar schatting zijn honderden mensen aangesloten bij de groep.

De leden geloven dat harde acties nodig zijn, omdat het voortbestaan van de planeet door dat soort olieprojecten ernstig wordt bedreigd. Just Stop Oil is vooral actief in het Verenigd Koninkrijk en heeft geen Nederlandse tak, maar twee Belgische leden voerden hier dus wel actie toen één van hen zich afgelopen week vastlijmde aan het glas voor het Meisje met de parel.

Wat is hun strategie?

Het is geen toeval dat de naam van de actiegroep zich richt op een specifiek thema binnen het grote vraagstuk klimaatverandering. "Er lijkt een nieuwe fase aan te breken, waarin activisten binnen klimaatverandering een kleiner onderwerp kiezen om op te focussen, zoals olie- en gaswinning", zegt Mathijs Boom. Hij is historicus aan de Universiteit Utrecht en onderzoekt de geschiedenis van milieu- en klimaatwetenschappen. "Daarmee proberen ze concretere politieke kwesties aan te kaarten en doen ze een poging om op de korte termijn concrete veranderingen te realiseren. Of dat succesvol gaat zijn, moet nog blijken."

Just Stop Oil focust zich dus op olie en gas. Op dit moment worden er wereldwijd nog vergunningen uitgegeven voor nieuwe olieboringen. De actiegroep wil dat dit onmiddellijk stopt en dat er geen geld meer naar deze projecten gaat.

Hoe worden ze betaald?

Just Stop Oil wordt voor een groot deel gefinancierd door het zogenaamde Climate Emergency Fund (CEF). Dat is een organisatie die wereldwijd aan meerdere klimaatactiegroepen doneert, bijvoorbeeld aan de Duitse klimaatactiegroep Letzte Generation, het Canadese Save Old Growth en ook aan Extinction Rebellion.

Onlangs trad filmregisseur Adam McKay aan als een van de directeuren van het CEF. McKay, die onder meer de Netflix-film Don't Look Up regisseerde, doneerde daarbij ook direct vier miljoen dollar. Een deel van dat geld gaat dus naar actiegroep Just Stop Oil. Zij gebruiken dat op hun beurt weer voor trainingen, lesmateriaal en het werven van mensen.

Waarom juist kunstwerken als doelwit?

Volgens Boom krijgen klimaatacties over het algemeen de afgelopen jaren steeds minder media-aandacht. "Je kan een kolencentrale blokkeren, maar dan mag je blij zijn met een stukje achter in de krant ", zegt de historicus. "Ze kiezen voor zulke iconische kunstwerken in de hoop media-aandacht te trekken." Volgens Boom moeten dit soort symbolische acties ook een verhaal vertellen.

Wat dat verhaal is, legt actievoerder Phoebe Plummers - die in Londen soep gooide over de Zonnebloemen van Vincent van Gogh - uit in een video. "Dat schilderij werd beschermd door glas, maar de toekomst van jongeren wordt door niemand beschermd", zegt Plummers. "Toen je zag dat we soep gooiden, werd je boos? Omdat je dacht dat er iets moois en waardevols kapot ging?", vraagt ze zich af. "Dat is een logische reactie, maar waar is precies die emotionele reactie als deze planeet kapot wordt gemaakt?"

Dat de kunstacties inderdaad pijn doen, bevestigde Vera Carasso, directeur van de Museumvereniging, toen het Meisje met de parel doelwit werd van een actie. "Dit is verschrikkelijk", zei zij. "Het doet pijn, en dat is wat ze willen."

Zijn de acties van de laatste tijd?

Nee, al is de frequentie van de acties de laatste maand wel flink opgeschroefd. De hele maand oktober waren er in het Verenigd Koninkrijk acties die varieerden van het onderspuiten van een horlogewinkel met oranje verf tot het blokkeren van wegen en bruggen. Toch zijn de acties niet afgelopen maand begonnen.

In maart voerden ongeveer dertig activisten actie op de rode loper tijdens de BAFTA's, dat zijn bekende Britse filmprijzen. Daarna waren voetbalwedstrijden en Formule 1-races aan de beurt. Zo bond een actievoerder zichzelf vast aan een doelpaal in het stadion van Arsenal en arresteerde de politie zeven actievoerders die gingen zitten op een Formule 1-circuit.

De kunstprotesten begonnen in juli, toen activisten zich al aan meerdere kunstwerken in Londen vastlijmden, onder meer een bekend werk van Leonardo da Vinci.