Lula erft verdeeld Brazilië: voor de één een held, voor de ander een dief

Luiz Inácio 'Lula' da Silva is gisteren na meer dan tien jaar opnieuw tot president van Brazilië gekozen. Dat was hij eerder van 2003 tot 2011. In 2017 werd Lula veroordeeld voor corruptie. Zijn veroordeling werd na 580 dagen in de gevangenis ongedaan gemaakt, maar volgens zijn tegenstanders is hij nog altijd een dief.

Wie is hij en hoe werd hij president?

Lula werd in 1945 geboren in een van de armste regio's van Brazilië, Pernambuco in het noordoosten. Zoals veel Brazilianen wilde het gezin Da Silva uit de armoede ontsnappen door naar het zuiden te verhuizen. Zijn vader vertrok als eerste naar Sao Pãulo. Toen zijn moeder jaren later volgde bleek zijn vader daar een tweede gezin te hebben gesticht.

Lula was de eerste uit zijn familie die leerde lezen en schrijven. Vanuit de buitenwijken van São Paulo werkte hij zich op tot metaalbewerker en vakbondsleider. Ten tijde van de dictatuur organiseerde hij grote protesten en stakingen.

"Lula begint zijn campagnes op het moment dat de dictatuur langzaam begint af te brokkelen. Hij representeert de democratisering van Brazilië", zegt Fabio de Castro. assistant professor Brazilië Studies bij het CEDLA aan de Universiteit van Amsterdam.

Lula-aanhangers gingen vannacht uitbundig de straten op terwijl Bolsonaro-aanhangers de overwinning ontkenden:

In 1980 richtte Lula met een groep academici en arbeiders de Partido dos Trabalhadores op, de Arbeiderspartij. Na het einde van de dictatuur in 1985 deed hij mee met de eerste verkiezingen waarbij het volk de president kon kiezen. Veel mensen zagen hem als een communist die Brazilië economisch te gronde zou richten. Hij verloor drie presidentverkiezingen op rij, in 1989, 1994 en 1998.

Het beeld van Lula veranderde toen hij in 2002 in een brief aan het volk een gematigde toon aansloeg. Ook vroeg hij meer conservatieve leiders om zich aan te sluiten bij de Arbeiderspartij. Dat werkte.

"Die brief was erg belangrijk, omdat hij daarin aangaf dat hij bereid was samen te werken met de commerciële sector", zegt De Castro.

Economische vooruitgang

In 2003 werd Lula voor het eerst president van Brazilië. Door een enorme piek in de vraag naar grondstoffen waar Brazilië rijk aan is, groeide de economie tegen de klippen op.

Volgens De Castro maakte Lula daar goed gebruik van. "Lula kon daardoor verschillende sociale welvaartinitiatieven opzetten en bestaande uitbreiden. Het leidt tot een afname van de armoede in Brazilië."

Lula is een handige politicus die coalities weet te smeden, maar hij had zeker ook de tijd mee. Dat is terug te zien in de cijfers. In 2010 groeide de Braziliaanse economie met 7,5 procent. Op zijn hoogtepunt steunde 86 procent van de Brazilianen Lula's presidentschap.

Corruptie beschuldigingen

Ondanks de economische groei en de enorme populariteit die hij destijds had, kijkt een groot deel van de Brazilianen niet met warme gevoelens terug op die tijd. Dat komt door een groot corruptieonderzoek dat in 2014 onder zijn opvolgster en partijgenoot Dilma Rousseff werd gestart.

Deze Operatie Autowasstraat bracht wijdverspreide corruptie aan het licht. Ook de Arbeiderspartij zou miljoenen aan steekpenningen hebben ontvangen, waarmee de presidentscampagne van Lula zou zijn gefinancierd.

Rousseff werd afgezet. Lula verdween in de gevangenis wegens witwassen en corruptie. Hij zou zijn positie gebruikt hebben om grote projecten binnen te slepen voor bouwbedrijven en in ruil daarvoor geld ontvangen hebben.

Onschuldig

"Het bewijs tegen Lula was zwak. De rechter die hem veroordeelde werd onder Bolsonaro minister van Justitie. Dat roept vragen op over zijn onafhankelijkheid", zegt De Castro. Zelf heeft Lula altijd volgehouden dat hij onschuldig is.

In november 2019 oordeelde het Hooggerechtshof dat de veroordeling van Lula onwettig was en kwam hij vrij, waarmee de weg naar terugkeer naar het hoogste ambt open lag.

Op 77 jarige-leeftijd is Lula opnieuw president van Brazilië. Of hij weer de populariteit verwerft van vroeger, lijkt onwaarschijnlijk.

Op verschillende plekken in het land blokkeerden vrachtwagenchauffeurs wegen uit protest tegen de verkiezingsuitslag: