Armoede in gezinnen vaak niet zichtbaar in de klas, scholen krijgen hulp
Steeds meer gezinnen hebben door de hoge inflatie met armoede te maken. Dat merken ze in het onderwijs ook. Kinderen komen met honger naar school of ervaren zo veel stress dat ze minder goed presteren. Om scholen te helpen bij het herkennen en bespreken van armoede verschijnt er vandaag een handreiking.
De geactualiseerde handreiking Omgaan met armoede op scholen, geschreven in opdracht van de Gelijke Kansen Alliantie, geeft scholen niet alleen handvatten om armoede te signaleren. Het helpt basis- en middelbare scholen ook om leerlingen en hun ouders hierin te ondersteunen.
Eén op de dertien kinderen en jongeren groeit op in armoede. Dat komt neer op gemiddeld twee leerlingen per klas. Armoede is vaak van grote invloed op een gezin. Het kan leiden tot slechtere schoolprestaties, blijkt uit onderzoek van de Sociaal-Economische Raad. Daarnaast kunnen er psychosociale en gezondheidsproblemen ontstaan.
Ook op ouders heeft armoede effect. Ze zijn minder goed in staat om verstandige beslissingen te nemen. Door de stress die er ontstaat, hebben ze bovendien vaak minder aandacht voor hun kind en kan er een onveilige thuissituatie ontstaan.
Armoede in rijke wijken
Het herkennen van armoede is volgens lector kinderarmoede aan de Hogeschool Rotterdam Mariëtte Lusse niet alleen belangrijk voor scholen die in armere wijken staan. Ook in rijkere buurten zijn er vaker kinderen die daarmee te maken hebben.
Door de hoge inflatie ontstaan er geldzorgen bij gezinnen die eerder goed konden rondkomen. Een echtscheiding of faillissement kan ook de oorzaak zijn.
"Dit zijn scholen die zich er het minst bewust van zijn. Kinderen zijn hier vaker een uitzondering, dat maakt het juist lastiger voor hen. Ze zijn hier erg alleen in", vertelt Lusse, die samen met Annelies Kassenberg van Hanzehogeschool Groningen de handreiking schreef.
Docenten op scholen in rijkere buurten moeten hier daarom alert op zijn. Vooral omdat ouders die armoede niet gewend zijn de weg naar ondersteuning vaak niet kennen.
Zorgprofessionals in de school
Maar ook op scholen die voor de huidige energiecrisis met armoede te maken hadden is het herkennen en bespreekbaar maken niet vanzelfsprekend, weet Lusse.
"We merken dat scholen het eng vinden om over armoede te beginnen. Op twee middelbare scholen in Rotterdam zijn we met flyers gaan werken. Hierop staat waar de school mee kan helpen en de naam en het nummer van de maatschappelijk werker."
Deze flyer is aan alle ouders uitgedeeld tijdens de startgesprekken. Ook werd er gevraagd of ouders zorgen hadden over deelname van hun kind op school. Op beide scholen merkten ze dat vervolgens meer ouders zich meldden bij de maatschappelijk werker.
Zo'n maatschappelijk werker is er niet alleen voor de leerlingen, maar ook voor ouders. Ze kunnen ouders helpen bij het aanvragen van vergoedingen voor aan school gerelateerde kosten of hen doorverwijzen naar 'budgetmaatjes' of de voedselbank.
Volgens Lusse is het nu afhankelijk van in welke gemeente een school staat in hoeverre er hier ruimte voor is. Zij zou graag zien dat dit soort zorgprofessionals een grotere aanstelling krijgen en structureel verbonden zijn aan een school.
Signaleren lastig
"Het lastige aan armoede is dat je het haast niet kunt zien. Een lege broodtrommel kan daarop wijzen, maar kan ook betekenen dat er wat organisatorische problemen in een gezin zijn die niets met geldzorgen te maken hebben", vertelt Lusse.
Bovendien is armoede soms niet zichtbaar omdat ouders offers brengen om hun kind geen uitzondering te laten zijn. Het kan gebeuren dat een kind dure schoenen heeft ondanks de geldzorgen die er zijn.
In de handreiking is een signaleringslijst voor docenten opgenomen. Kapotte of slecht passende kleding kan wijzen op geldzorgen. Maar ook concentratieproblemen kunnen daarop duiden, net als vaak afwezig zijn.
Ook staat er een voorbeeldgesprek in dat docenten helpt om tijdens een kennismakingsgesprek met een leerling of ouder te achterhalen of ze ergens hulp bij nodig hebben.
Stress door sinterklaas
"Het helpt als de school zich realiseert dat een simpel verzoek een aantal kinderen enorm in de problemen kan brengen. Het maken van een surprise met sinterklaas bijvoorbeeld. Of op de fiets naar school moeten komen. Als je als school weet voor wie dit een probleem is, is het vaak makkelijk om een oplossing te vinden", weet Lusse.
Zo kan een school zorgen voor schoolfietsen voor leerling die er zelf geen hebben. Of een weggeefkast inrichten waar kleding, gymspullen of speelgoed kunnen worden uitgewisseld door ouders.