Europese Commissie wil strengere regels voor waterkwaliteit
Aïda Brands
redacteur Brussel
De waterkwaliteit in Europa is ondermaats en dus moeten de normen worden aangescherpt, zegt de Europese Commissie. Zo wordt voorgesteld om nieuwe stoffen toe te voegen aan de lijst van schadelijke stoffen die alleen in zeer kleine hoeveelheden in water mogen voorkomen. Opmerkelijk is het voorstel om vervuilende fabrikanten te laten meebetalen aan de zuivering van water.
Het voorstel maakt deel uit van een aantal strengere milieueisen voor lucht- en waterkwaliteit die in Brussel zijn gepresenteerd. Die moeten ertoe leiden dat de lucht en het water in de EU vanaf 2050 niet langer vervuild zijn. Dat betekent dat de opgave voor Nederland, dat nu al slecht scoort op het gebied van waterkwaliteit, nog groter wordt.
Deze milieu-ambities zijn niet nieuw, maar horen bij de grote klimaatplannen van de EU. De aangescherpte milieuregels zijn volgens de Commissie nodig om dit doel (geen vervuiling meer in 2050) ook daadwerkelijk te halen. "Dat betekent dat we vandaag in actie moeten komen. Onze voorstellen om de lucht- en watervervuiling te bestrijden zijn een essentieel stukje van deze puzzel", zegt Eurocommissaris Frans Timmermans.
Minder schadelijke stoffen
Volgens de Europese Kaderrichtlijn Water moet al het grond- en oppervlaktewater in Europa in 2027 van goede kwaliteit zijn. Beken, sloten, meren en rivieren moeten aan meerdere eisen voldoen. Zo zijn er voorschriften voor de waterkwaliteit voor planten en dieren, maar ook normen voor giftige stoffen. De lijst met schadelijke stoffen moet worden uitgebreid met 24 nieuwe stoffen die uit het water gefilterd moeten worden, aldus de Commissie. Een van die stoffen is de veelbesproken chemische stoffengroep PFAS.
Landen moeten vaststellen hoeveel van deze stoffen in hun wateren voorkomen. Vervolgens moet de hoeveelheid van die schadelijke stoffen worden verlaagd.
Nederland onderaan de lijst
De huidige regels voor waterkwaliteit zijn al zo'n 30 jaar oud. Hoewel er in de tussentijd veel is verbeterd, valt er nog het nodige aan te merken op de waterkwaliteit. Dat geldt vooral voor Nederland, dat onderaan de Europese lijst bungelt. Vrijwel geen enkel oppervlaktewater voldoet aan de normen. Minister Harbers (Infrastructuur en Waterstaat) waarschuwde deze zomer dat dat "potentieel ingrijpende gevolgen" kan hebben. Hij verwacht niet dat hele sectoren op slot moeten zoals bij de stikstofcrisis, maar projecten en ontwikkelingen kunnen wel in de knel komen..
De Unie van Waterschappen, die deels verantwoordelijk is voor de Nederlandse waterkwaliteit, is blij met deze voorstellen van de Europese Commissie. "Voor de volksgezondheid en het milieu is het van belang dat de kwaliteit van ons water echt verbetert", zegt een woordvoerder.
De waterschappen erkennen dat Nederland door de strengere regels nóg meer moeite zal hebben om het doel te bereiken. "Dat betekent dat wij, maar ook het kabinet en andere partijen, de plannen moeten gaan aanscherpen om dit te bereiken."
Vervuiler betaalt
De Europese Commissie wil dat de vervuilende farmaceutische en cosmeticabedrijven straks gaan meebetalen aan de stijgende kosten van waterzuivering. Zo overweegt Brussel een zogenoemde 'uitgebreide producentenverantwoordelijkheid' in te stellen voor medicijn- en cosmeticafabrikanten.
Een goed idee, zegt de Unie van Waterschappen: "Dit zou een belangrijke maatregel zijn die nodig is om de uitstoot van deze stoffen op een eerlijke manier aan te pakken. Het stimuleert producenten meer na te denken over de gevolgen van het in het milieu brengen van de stoffen en hierin actie te nemen. Een maatregel dus om bij te dragen aan een betaalbare toegang tot schoon water en een schone leefomgeving voor iedereen."
Voor de Nederlandse branchevereniging van cosmeticabedrijven kwam het besluit als een verrassing, zegt een woordvoerder. "We zijn verbaasd over de conclusie van de Commissie en wat de reden is om ons als grote vervuiler aan te wijzen. We worden op één hoop gegooid met de farmaceutische bedrijven. We gaan analyseren hoe ze tot dit besluit zijn gekomen."
Stijgende kosten
Voor waterzuiveringsbedrijven is het steeds lastiger om alle schadelijke stoffen uit het water te krijgen. Vooral microplastics en overblijfselen van medicijnen zijn lastig uit het water te filteren.
De kosten voor rioolwaterzuivering bedroegen in Nederland in 2021 1,1 miljard euro. Dat bedrag stijgt elk jaar door bijvoorbeeld inflatie, maar ook doordat het zuiveren steeds meer geld kost. Huishoudens en bedrijven betalen via de waterschapsbelasting mee aan de zuiveringskosten.
Het plan van de Commissie wordt nu voorgelegd aan de EU-landen en het Europees Parlement. Wanneer een klap wordt gegeven op de nieuwe milieuregels voor schoner water dan is de bedoeling dat ze geleidelijk worden ingevoerd en vanaf 2040 overal in de EU gelden.