Onderzoek: geestelijke gezondheid platformwerkers onder druk

• Sharyfah Bhageloe

  Redacteur online

Het mentale welzijn van mensen die zogenoemd platformwerk doen, is slechter dan dat van mensen die dit werk niet doen. Daardoor zijn zij vaker uitgeput en weinig enthousiast over hun werk, zo valt op te maken uit onderzoek van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Aan het onderzoek deden 3620 platformwerkers, zoals Uber-chauffeurs of maaltijdbezorgers, mee.

Het aantal platformwerkers groeit enorm. De EU telde er in 2020 ongeveer 28 miljoen. Naar verwachting loopt dat op tot 43 miljoen in 2025. Voorbeelden van dit werk zijn het bezorgen van maaltijden, het aanbieden van taxiritten of het doen van schoonmaak- en kluswerk via een online platform. Vaak betreft het zzp'ers.

De beroepsgroep staat vaak onder druk. Het Sociaal en Cultureel Planbureau constateerde dit jaar al dat flitsbezorgers een hoge werkdruk hebben. Verder onderstreept de Arbeidsinspectie het risico op fysieke gevolgen, door bijvoorbeeld het risico van aanrijdingen en het gebruik van zware rugzakken.

Moe en eenzaam

Yuri Scharp, een van de onderzoekers en universitair docent, zegt dat platformwerkers geregeld uitgeput zijn door de mentale en fysieke druk. "Ook ervaren ze minder vrijheid en vinden ze het werk eentonig."

In het onderzoek komt naar voren dat platformwerkers weinig contact hebben met collega's en weinig emotionele steun ervaren. Verder vinden ze de balans tussen werk en privé slecht en ervaren ze veel baanonzekerheid.

De 18-jarige Lin de Jonkman herkent zich in de uitkomsten. Ze is fietsbezorger bij Thuisbezorgd.nl. "Ik vind het zwaar en voel me moe en eenzaam. Mijn benen en rug zijn uitgeput."

Ook De Jonkman heeft moeite om een goede werk-privébalans te vinden. "Ik zie mijn familie een stuk minder dan voorheen, doordat ik dubbele diensten op een dag draai." Overdag wordt ze vier uur ingezet met een paar uur ertussen zonder werk, om vervolgens in de avonduren weer een dienst van vier uur te draaien.

In december 2021 kwam de Europese Commissie al met een wetsvoorstel met richtlijnen voor platformwerk, bedoeld om de arbeidsvoorwaarden te verbeteren.

Maar dit wetsvoorstel "schiet weinig op", vindt FNV-bestuurder platformwerk Amrit Sewgobind. "De werker moet zelf bewijzen dat er aan minimaal twee criteria wordt voldaan. Zolang een platformwerker dat zelf moet doen, houd je de praktijk zoals die nu in Nederland is in stand." In september stuurde de vakbond een compromisvoorstel voor een platformrichtlijn naar minister Van Gennip van Sociale Zaken.

Doordat er vaak een onbetaalde wachttijd tussen de diensten zit, is de verloning laag. Zo ook voor De Jonkman. "Op de wervingsflyer stond een uurloon van meer dan 13 euro, maar in de praktijk is dat 7,12 euro, exclusief een kleine fooi."

Onderzoeker Scharp: "Platformbedrijven zouden minder gebruik moeten maken van nudges." Dit zijn psychologische 'duwtjes' in een gewenste richting. Als voorbeeld noemt hij Uber. "Op het moment dat chauffeurs wilden stoppen met hun dienst kregen ze meldingen op de app dat ze dicht bij het bereiken van hun "doel" waren."

Geen platformbedrijf, maar retailer

Flitsbezorger Gorillas zegt in een reactie op de uitkomsten van het onderzoek geen platformbedrijf, maar een retailer te zijn. Concurrent Flink ziet zichzelf als online supermarkt, met 95 procent van de werknemers in dienst.

Thuisbezorgd "herkent de feedback die wij van bezorgers krijgen niet in de conclusie van de studie" en zegt dat zijn bezorgers in dienst van het bedrijf zijn.

Hoogleraar organisatiedynamiek Claartje ter Hoeven vindt de aard van de arbeidsrelatie niet bepalend voor de vraag of een bedrijf bij de platformeconomie hoort. "Het gaat erom of een digitaal platform vraag en aanbod bij elkaar brengt. Het zou mooi zijn als deze bedrijven zich meer zouden verdiepen in de verschillende aspecten van 'decent work' zoals, naast acceptabel loon, aanspraak kunnen maken op bescherming, scholing, inspraak en veilig werk."

Tegenovergesteld effect

Uber reageert niet op de uitkomsten van het onderzoek. Wel zegt het bedrijf "voorstander te zijn van het verbeteren van zelfstandig werk van honderdduizenden chauffeurs en koeriers die op onze app vertrouwen voor flexibel werk in Europa. We hebben gewerkt om platformwerk te versterken, zonder de flexibiliteit in gevaar te brengen die zelfstandigen willen behouden. Onze zorg is dat het wetsvoorstel het tegenovergestelde effect zal hebben."

Het wetsvoorstel moet nog worden goedgekeurd door het Europees Parlement. Wanneer dit gebeurt, is onduidelijk.