Tentoonstelling Juliana: koningin, moeder en punkicoon

"Wie ben ik, dat ik dit mag doen?", vroeg koningin Juliana toen zij bijna 75 jaar geleden haar inhuldigingsrede hield. De tentoonstelling De eeuw van Juliana in de Nieuwe Kerk in Amsterdam probeert daar antwoord op te geven.

Wie de kerk binnen komt krijgt meteen een antwoord op die vraag: de koningin. Bij de geelkoperen koorpoort in de kerk is de blauwe jurk te zien die Juliana droeg, samen met een rode mantel met witte bontkraag (die overigens niet te zien is). Precies op de plek waar ze ingehuldigd werd als koningin.

Kleur

Juliana wilde drie jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog eenheid brengen in Nederland. Dus koos ze bij haar inhuldiging voor een combinatie in de nationale driekleur. "Bijzonder om die blauwe jurk zo in het echt te zien", vindt Jolande Withuis. Ze schreef vijf jaar geleden een vuistdikke biografie over de oud-koningin. De beelden heeft ze dan ook talloze malen gezien "maar altijd in zwart-wit".

In deze video neemt verslaggever Peer Ulijn je mee naar wat er allemaal te zien is bij de tentoonstelling...

Volgens Withuis was Juliana na de oorlog teleurgesteld dat haar rol in de oorlog vergeten was. Haar man prins Bernhard bracht filmpjes van het gezinsgeluk in Canada naar buiten. Daarin komt beeld van Juliana als moeder naar voren.

Dat beeld van moeder in oorlogstijd is ook te zien in de tentoonstelling, met onder meer de kinderwagen van prinses Beatrix. Die wagen bood bescherming tegen een eventuele gasaanval.

Maar dat beeld gaat naadloos over in een andere Juliana in oorlogstijd. Withuis legt uit: "Ze reisde over het Amerikaanse continent en hield zeker zestig toespraken, op de radio of voor publiek. Daarin riep ze op Nederland en Europa te steunen tegen de nazi's."

Oorlogsprinses

Dat deed ze ook bij de Amerikaanse president Roosevelt en zijn vrouw Eleanor, met wie ze bevriend raakte. Het is niet voor niets dat naast prinses Beatrix ook de kleindochter van Eleanor Roosevelt bij de opening van de tentoonstelling aanwezig is.

Volgens biograaf Withuis leerde Juliana zoveel in de VS en Canada dat ze toen ver voor liep op haar moeder Wilhelmina en de regering. "Juliana heeft geprobeerd te laten zien wat haar rol is geweest in de oorlog, maar ze kon niet op tegen de familiefilmpjes van Bernhard en de geschiedschrijving van Lou de Jong."

Moeke des vaderlands

Na de oorlog moest Juliana zich opmaken voor haar rol als koningin. Ze wilde daarbij graag dicht bij de mensen staan.

Op de achtergrond bij een maquette van paleis Soestdijk zijn beelden te zien van de jaarlijkse defilés zien, die de afstand tot het koningshuis kleiner moesten maken. Juliana als een gewone vrouw. Historicus Herman Pleij herkent dat beeld wel: "In die tijd leken al onze moeders op haar, met haar krulspeldenhaar en vlinderbrillen."

Daardoor genoot Juliana ook steun uit onverwachte hoek, van punkers. De scene die vooral schopte tegen de gevestigde orde omarmde Juliana juist. Volgens punker Diana Ozon kwam dat door het eerlijke beeld dat zij van zichzelf gaf "als een kettingrokende moeke op pantoffels".

"In veel punkkranten kwam haar beeltenis voor, onder andere als een uitknipbutton, of in stripverhalen, of los met een sigaret bungelend tussen haar lippen", vertelt Ozon, "Ze was tegendraads en ging haar eigen weg, ook dat was Juliana, en dat paste bij ons. Al heeft ze dat waarschijnlijk nooit geweten."