Overheid springt bij, energierekeningen vanaf november omlaag

• Rob Koster

  Economieverslaggever

Het kabinet en de energiebedrijven zijn het in grote lijnen eens geworden over maatregelen om de energierekening omlaag te brengen. Het gaat om een prijsplafond. Aan de laatste details wordt nog gewerkt. Vanmiddag worden de plannen officieel bekendgemaakt door minister Jetten voor Klimaat en Energie.

Kern van de plannen is dat de overheid vanaf 1 januari volgend jaar een deel van de energierekening van huishoudens overneemt. De maatregel moet voorkomen dat een miljoen Nederlanders in de problemen komen en nog veel meer mensen er flink op achteruitgaan. Voor november en december wordt het voorschotbedrag alvast verlaagd.

Ook mogen energiebedrijven deze winter geen huishoudens wegens betalingsproblemen afsluiten. En de overheid wil dat energiebedrijven weer meerjarige energiecontracten aanbieden aan klanten, zodat mensen weten waar ze aan toe zijn.

In de Miljoenennota die vrijdag uitlekte, kondigde het kabinet voor volgend jaar nog een verlaging van de energiebelasting en een energietoeslag van 1300 euro voor mensen met een minimuminkomen aan. Om het prijsplafond te financieren zou het kabinet de verlaging van de energiebelasting nu willen terugdraaien.

Wat gaat er precies gebeuren?

Vanaf 1 januari betaalt iedereen voor het eerste deel van het elektriciteits- en gasgebruik maximaal de prijs van afgelopen januari, toen de oorlog in Oekraïne nog niet was uitgebroken. Voor wie een klein appartement heeft dat redelijk is geïsoleerd, kan dat betekenen dat de hele energierekening omlaaggaat. Wie een groot huis heeft en veel energie verbruikt, gaat alleen voor het eerste deel van het verbruik minder betalen en voor de rest de actuele marktprijs.

De overheid gaat waarschijnlijk uit van het gemiddeld energieverbruik per jaar. Dat is volgens adviesbureau Milieu Centraal 1169 m3 gas en 2479 kWh elektriciteit. Voor alles wat een huishouden meer verbruikt, geldt de marktprijs. Op deze manier worden mensen die hun rekening niet meer kunnen betalen geholpen. De overige huishoudens betalen ook minder, maar worden nog wel gestimuleerd om zo veel mogelijk gas en elektriciteit te besparen.

De energiebedrijven sturen dan een deel van de energierekening naar de overheid, die het verschil bijpast tussen de kosten en wat de consument in rekening wordt gebracht.

Nivellerend

Het precieze bedrag dat de overheid gaat betalen moet nog vastgesteld worden, maar het staat vast dat de regeling het kabinet vele miljarden kost. Tegelijk verdient de overheid vele miljarden aan de gestegen energieprijzen via belastingen op energie en de opbrengst van gas dat in Nederland uit de grond en de zeebodem gehaald wordt. Verder profiteert de schatkist als het goed is van de Europese maatregel om de winsten af te romen van elektriciteitsproducenten die geen last hebben van de hoge gasprijzen.

Het prijsplafond voor de energierekening van huishoudens is gebaseerd op verbruik en niet op inkomen. Omdat mensen met minder inkomen vaak kleiner wonen heeft de maatregel wel een zeker nivellerend effect. Maar het voorkomt waarschijnlijk niet dat er mensen tussen wal en schip vallen. Dat is het geval bij huishoudens die bovengemiddeld veel energie verbruiken maar weinig inkomen hebben.

Half jaar respijt

De energieprijzen van begin dit jaar zijn weliswaar lager dan op dit moment maar nog steeds flink hoger dan het gemiddelde van de afgelopen jaren.

Overheid, energiebedrijven en netbeheerders hebben afgesproken dat er deze winter niemand wordt afgesloten. Mensen die de rekening niet kunnen betalen, krijgen een half jaar respijt. Wat er moet gebeuren als er na een half jaar nog geen betalingsregeling is getroffen, is nog onderwerp van overleg.

Meer langetermijncontracten

Verder wil het kabinet dat mensen weer zekerheid voor de lange termijn krijgen. Nu kunnen mensen bij een nieuw contract vaak alleen nog voor een variabel tarief kiezen. Zo'n variabel tarief wordt door de energiebedrijven twee keer per jaar - en tegenwoordig ook vaker- aangepast aan de marktprijs.

Hierdoor hebben mensen geen flauw idee waar ze financieel rekening mee moeten houden. Minister Jetten kondigde dit weekend daarom aan dat energiebedrijven weer meerjarige contracten moeten gaan aanbieden.

Daar staat wel iets tegenover. Om de financiële risico's voor energiebedrijven te verlagen, gaat de boete omhoog voor mensen die zo'n langdurig contract vroegtijdig beëindigen. Die boete is nu 50 euro per product, voor gas en licht samen is dat dus 100 euro.

Het is voor consumenten dus heel aantrekkelijk zo'n vast contract op te zeggen, mochten de energieprijzen plotseling fors omlaaggaan. De energiebedrijven blijven dan zitten met duur ingekochte energie en zouden als gevolg hiervan zelfs failliet kunnen gaan. Daarom wordt nu gewerkt aan een realistische boeteclausule bij nieuw af te sluiten energiecontracten.