Beste opslag kernafval volgens Zwitsers vlak bij Duitse grens
Na 50 jaar zoeken lijkt Zwitserland een plek te hebben gevonden om al zijn radioactief atoomafval voor de komende honderdduizenden jaren op te slaan: pal aan de grens met Duitsland. Daar zijn niet alle buren blij mee.
"Met grote verbazing nemen we kennis van het besluit", aldus Martin Benz, burgemeester van Hohentengen in een verklaring op de site van de gemeente. Het Duitse plaatsje ligt net over de grens, op 2,3 kilometer van de geplande opslagbunker in het Zwitserse Nördlich Lägern.
Eerder had de NAGRA, de Zwitserse organisatie die de opdracht heeft een opslagplek te vinden voor het nucleaire afval, dezelfde locatie nog verworpen als optie. Volgens de burgemeester had de NAGRA op een bijeenkomst zelfs gezegd dat "elke gerenommeerde deskundige van mening zou zijn: handen af van deze plaats".
Een kwestie van voortschrijdend inzicht, zeggen de Zwitsers. Nadat de NAGRA de plek eerder als ongeschikt afdeed, deed de Zwitserse toezichthouder op de nucleaire veiligheid zijn beklag. De onderbouwing voor de afwijzing was te dun, aldus de (deels ook Duitse) deskundigen.
Verder onderzoek volgde. En dit keer was de conclusie dat Nördlich Lägern toch de beste plek is. De grond zou steviger zijn dan gedacht. "De beoordeling destijds was te voorzichtig", aldus de NAGRA zelf. Overigens liggen de andere twee plekken die als optie onderzocht werden ook bij de Duitse grens.
Miljoenen jaren oud water
Volgens de organisatie draait het allemaal om een speciaal soort steen daar in de grond, 'Opalinuston' in het Duits. Dat is bij uitstek ondoordringbaar en moet dus weinig lekken of straling doorlaten. Mochten er toch scheurtjes rond de opslag ontstaan, dan verdwijnen die vanzelf weer, omdat de steen opzwelt zodra die in contact komt met water. Bovendien kan het materiaal radioactieve stoffen aan zich binden, zodat ze daar blijven hangen.
Op de nu gekozen plek is het geschikte gebied om in te bouwen het grootst, en de kwaliteit van het gesteente het hoogst. In de poriën daarvan zouden sporen van miljoenen jaren oud water zijn ontdekt, wat erop moet wijzen dat er nooit iets naar buiten sijpelt.
De regering in Berlijn zegt het voorstel nog met de Zwitserse regering te zullen bespreken, en voegt toe dat er tot nu toe goed is samengewerkt. Daarnaast is de verwachting in Duitsland dat de Zwitsers rekening blijven houden met de betreffende Duitse gemeentes.
Stralingsrisico stopt niet aan de grens
Er is al sprake van een schadevergoeding. Voor het Duitse district Waldshut, eveneens net over de grens bij de geplande opslagbunker, lijkt de angel daarmee grotendeels uit de kwestie. Wel zijn er hier en daar nog zorgen over mogelijke invloed op het grondwater die moeten worden weggenomen.
In een gemeenschappelijke verklaring zeggen de lokale bestuurders dat ze inzien dat de bodem aan de grens het meest geschikt is voor een opslag. Tegelijk wijzen ze erop dat het stralingsrisico niet ophoudt aan de grens.
"Daarom bestaat aan Duitse zijde de herhaaldelijk geformuleerde verwachting dat wij als buren op dezelfde wijze zullen worden behandeld als de Zwitserse gemeenten en kantons, zowel in de procedure als wat eventuele schadevergoedingen betreft."
Zowel de Zwitsers als de Duitsers besloten na de kernramp in het Japanse Fukushima in 2011 om uit de kernenergie te stappen. De Zwitsers geven zichzelf daarvoor nog ruim de tijd: de kerncentrales draaien door zolang dat nog veilig is, maar er worden geen nieuwe gebouwd.
In Duitsland moeten de laatste drie kerncentrales eigenlijk dit jaar dicht, maar vanwege de energiecrisis kunnen ze in geval van nood waarschijnlijk nog een paar maanden langer door. Radioactief afval wordt niet alleen door kerncentrales veroorzaakt, maar ook door het maken van stoffen voor medische behandelingen. Dat gaat wel gewoon door.
Geen gezamenlijke opslag
Anders dan in Zwitserland is de zoektocht naar een plek om het kernafval op te slaan in Duitsland nog steeds in volle gang. Toch lijkt het uitgesloten dat de twee landen nu de handen ineenslaan en een gezamenlijke opslagbunker aan de grens bouwen.
"We zijn verantwoordelijk voor ons eigen afval", laat een woordvoerder van het Duitse ministerie van Milieu laat aan tv-programma Tagesschau weten. "Dat is een erkend principe", klonk het ook van de Zwitserse zijde.
Het besluit voor de opslag in Nördlich Lägern is nog niet definitief. Het voorstel wordt eerst nog van Duitse en van Zwitserse zijde getoetst. Dan moeten de Zwitserse bondsraad en het parlement instemmen, en mogelijk ook nog de Zwitserse bevolking via een referendum. De bouw zal vermoedelijk pas tegen 2045 beginnen.
