'Versterkingsoperatie aardbevingsgebied Groningen was niet realistisch'
Schadeherstel en versterking van huizen in Groningen kwam niet goed van de grond, onder meer doordat de ambities niet realistisch waren, zegt Jan Emmo Hut. Hij werd vandaag ondervraagd door de parlementaire enquêtecommissie gaswinning. Hut werkte van 2015 tot 2018 als directeur bij het Centrum Veilig Wonen. Dat centrum was door de NAM opgezet om de versterkingsoperatie te leiden.
Toen Hut net was aangetreden, gaf toenmalig minister Kamp van Economische Zaken de opdracht 3000 woningen in één jaar te versterken.
Hut vond dat niet realistisch, zei hij tegen de commissie. "3000 huizen zonder adressen. Maar de sfeer was niet zo dat iemand op de zeepkist ging staan om te zeggen: dit kan helemaal niet." Hut wist ook niet waarop het aantal van 3000 was gebaseerd.
Tussen 2015 en 2018 zijn uiteindelijk niet meer dan 400 huizen versterkt, bleek tijdens het verhoor. In het begin was het moeilijk om te bepalen wat er aan een huis precies moest gebeuren, zei Hut. Daar kwam volgens hen bij dat normen en richtlijnen voor herstel en versterking telkens veranderden.
"Bulten rapporten"
Het leidde ertoe dat bewoners door de bomen het bos niet meer zagen. "Mensen werden geconfronteerd met 'bulten' rapporten. Het was gewoon heel slecht", zei Hut. Ook de opstelling van gemeenten vormde soms een hindernis. Zo waren bewoners soms akkoord met het aan de buitenkant versterken van hun huis, waarna dat op problemen stuitte vanwege het bestemmingsplan. Ook was er volgens Hut wel eens een wekenlange discussie over de kleur van een regenpijp.
Hoewel het volgens Hut geen hoofdrol speelde, was ook het feit dat de NAM de schade moest vergoeden soms ingewikkeld. "Moest de rekening nou betaald worden door de NAM, of moest het betaald worden uit andere potjes?" In latere jaren had de Nationaal Coördinator Groningen de regie.
Hut werd door de commissie ook ondervraagd over een uitspraak van Jacques Wallage, die vorige week voor de commissie verscheen. Wallage zei dat schadeafhandelaars een zwijgplicht opgelegd hadden gekregen. Hut sprak dat tegen, maar zei wel dat medewerkers in hun arbeidscontract een geheimhoudingsclausule hadden staan omdat ze met gevoelige en persoonlijke informatie werkten.
Machteloos en boos
Machteloosheid en boosheid waren ook een hoofdthema in het verhoor van Melissa Dales, geestelijk verzorger in het aardbevingsgebied van 2018 tot en met 2021. Het moeilijkst vond ze dat "mensen zich onveilig voelen en dat je wilde zeggen dat het wel goed komt. Maar dat kon niet, want je wist het niet."
Aanvankelijk was er weinig aandacht voor psychische problemen van bewoners, zei ze. Volgens haar speelt daarbij een rol dat Groningers heel lang een cultuur hadden van hard werken en niet klagen. "De schade hou je in eerste instantie bij je. Je hebt je eigen shit te dragen. Maar in dit geval lukt dat niet."
Willekeur
In de regels waarmee mensen te maken kregen, zat veel willekeur, zegt Dales. "Waarom lukt het mijn buurman wel om in een bepaald traject terecht te komen en mij niet? En waarom krijgt mijn buurvrouw een ander bedrag uitgekeerd dan ik?" Het leidde volgens Dales tot veel spanning binnen kleine gemeenschappen.
Dales vraagt ook aandacht voor de jeugd in Groningen, voor wie het 'normaal' is in een aardbevingsgebied te leven. "Het is een groep die thuis hoort dat het normaal is dat beloftes niet worden nagekomen. Jongeren die horen dat autoriteiten niet luisteren. En die niet meer gaat stemmen, omdat het toch geen zin heeft."
Ook de discussie over het weer openzetten van de Groningse gaskraan vanwege de hoge gasprijzen, raakt mensen, zegt Dales. "Groningers voelen dit als een trap na en zijn bang dat er weer een belofte wordt gebroken. Want gaan we wel naar nul met de gaswinning en zo ja, wanneer dan?"
