Geen EU-toeristenvisa meer voor Russen? 'Het zal weinig effect hebben'
De roep om geen visa meer te verlenen aan Russische staatsburgers begint in de Europese Unie steeds luider te worden. Hoewel het luchtverkeer aan banden is gelegd, kunnen Russen over land nog vrij reizen naar de 26 landen van de Schengenzone. In ieder geval Estland, Letland, Tsjechië en Finland willen dat aan banden leggen.
Het plan wordt eind deze maand besproken door de Europese ministers van Buitenlandse Zaken, liet voorzitter Tsjechië gisteren weten. De EU heeft tot nu toe alleen een visumstop ingevoerd voor Russen die op de Europese sanctielijst zijn geplaatst. Estland zal vanaf donderdag al zelfstandig een visumstop invoeren. "Europa bezoeken is een privilege, geen mensenrecht", zei premier Kallas daarover.
De Oekraïense regering heeft opgeroepen álle visa stop te zetten, dus ook die voor mensen die om humanitaire redenen naar de EU willen reizen. "Hun moet het recht om grenzen over te steken worden ontnomen totdat ze hebben geleerd ze te respecteren", aldus minister Koeleba van Buitenlandse Zaken. Binnen de EU richt de discussie zich vooralsnog op het stopzetten van alleen toeristenvisa.
Volgens de Estse premier Kallas toont de stevige Russische reactie aan dat een visumstop een effectieve sanctie zal zijn. "Het is vooral de rijke bovenlaag uit Moskou en Sint-Petersburg die naar het buitenland reist. Hun mening is voor het Kremlin belangrijk, dus daarom is de reactie zo hevig."
Via Finland naar de zon
De afgelopen weken nam het aantal mensen dat de Russisch-Finse grens overstak toe, kort nadat Rusland coronabeperkingen had opgeheven. Russische reisorganisaties organiseren reizen naar Helsinki om van daaruit naar een vakantieadres in zonnigere delen van Europa te vliegen. Zij kunnen de Finse grens oversteken met een toeristenvisum van ieder ander Schengenland.
Binnen de EU zijn Cyprus en Griekenland populaire bestemmingen voor Russische toeristen, evenals het Hongaarse Balatonmeer, getuige deze borden op vliegveld Hévíz-Balaton:
Ruslandkenner Helga Salemon van het The Hague Centre for Strategic Studies denkt niet dat een toeristenvisaban veel effect zal hebben in Rusland zelf, zoals de Estse premier Kallas meent. "Als de oorlog in Oekraïne er niet voor zorgt dat Russen in opstand komen tegen de regering, dan zal deze maatregel daar ook niet voor zorgen."
Ze denkt dat de maatregel zelfs een averechts effect kan hebben. "Na de val van de Sovjet-Unie wilden we Russen juist welkom heten in Europa, om hun te laten zien hoe democratie en vrijheid werkt. Door dat terug te draaien, vervreemd je hen juist nog meer van het Westen. En de echte rijken vinden wel een geitenpaadje om binnen te komen of gaan wel naar Dubai of Egypte."
Desondanks zal de maatregel wel 'emotionele' waarde hebben, denkt Salemon. "Het doet zeer om Russische toeristen op Europese stranden te zien terwijl in Oekraïne mensen sterven."
De Tsjechische minister van Buitenlandse Zaken zegt dat een visumstop ook de invloed van Russische geheime diensten in de EU beperkt, maar dat vindt Ruslandkenner Salemon een vreemd argument. "Dat zal een klein percentage zijn", schat ze. "De meeste spionnen opereren op minder opvallende wijze of reizen op een diplomatiek visum, en dat zal blijven bestaan."
Scholz sceptisch
Een argument tegen een visumstop is dat ook Russen die het Kremlin niet steunen worden gestraft, alleen op basis van hun nationaliteit. Om die reden is de Duitse bondskanselier Scholz sceptisch over het plan. "Dit is de oorlog van Poetin", zei hij erover. Sancties moeten daarom gericht zijn op Poetin en zijn cirkel, vindt Duitsland.
Juist voor Russische oppositiefiguren zijn toeristenvisa een manier om Rusland te ontvluchten. Ook familieleden van hen gebruiken zo'n visum om hen vervolgens te kunnen bezoeken, evenals Russen die korte tijd in EU-landen studeren.
