Officieel watertekort: vanaf nu verdeelt een landelijk crisisteam het schaarse water

Vanaf vandaag bepaalt het landelijke Managementteam Watertekorten (MTW) hoe het schaarse water in Nederland wordt verdeeld. Door de aanhoudende droogte is er inmiddels sprake van een "feitelijk watertekort", laat minister Harbers van Infrastructuur en Waterstaat weten. Op dit moment zijn er geen extra maatregelen nodig om problemen te voorkomen, maar als de droogte aanhoudt binnenkort wel. Wat die maatregelen dan precies inhouden is nog onduidelijk.

De situatie is inmiddels dusdanig ernstig, dat er besluiten genomen moeten worden die over de regio's, waterschappen en belanghebbenden heen gaan. Het is de taak van het MTW om dat te coördineren. In het team zijn Rijkswaterstaat, de waterschappen, drinkwaterbedrijven, provincies en de betrokken ministeries vertegenwoordigd. Op die manier kunnen er sneller besluiten worden genomen over maatregelen en meer op maat, zegt Harbers.

Op 13 juli werd er opgeschaald naar niveau 1 (dreigend watertekort) en nu dus naar niveau 2 (feitelijk watertekort). De droogte wordt veroorzaakt door de hoge verdamping in Nederland en de lage aanvoer van water uit het buitenland via de rivieren.

Verschillende waterschappen hebben de afgelopen weken al maatregelen getroffen. Zo geldt er in sommige gebieden een sproeiverbod voor de landbouw en industrie en mogen sluizen minder vaak gebruikt worden door de scheepvaart. Ook het waterpeil in het IJsselmeer wordt zo hoog mogelijk gehouden en op sommige plekken zijn pompen en gemalen ingezet om het water beter te verdelen.

Hier in Terwolde wordt een noodpomp aangelegd om water uit de IJssel in de polder te krijgen:

Nu er daadwerkelijk een watertekort is, wordt de zogeheten verdringingsreeks in werking gesteld. Daarin staat dat er eerst maatregelen genomen zullen worden die ten koste gaan van de landbouw, industrie en recreatie. Die hebben de laagste prioriteit. De hoogste prioriteit ligt bij de veiligheid van de dijken, het voorkomen van onomkeerbare schade aan de natuur en het in stand houden van nutsvoorzieningen als elektriciteitscentrales en het drinkwater.

Droogte zeker tot eind augustus

De weersvooruitzichten zijn niet gunstig. legde Marco Nolet van het KNMI uit op een persconferentie. De komende twee weken wordt er nauwelijks neerslag verwacht: in het meest gunstige geval 40 tot 50 millimeter. "Maar dat is veel te weinig, want de verdamping is veel groter."

Over het hele land is sprake van een gemiddeld neerslagtekort van 220 millimeter. Normaal ontstaat er in de zomer een tekort van zo'n 100 millimeter. Pas in de tweede helft van augustus zou het weer eens flink kunnen gaan regenen, maar ook dat is niet voldoende om het probleem op te lossen. Nolet: "De droogte zal zeker tot eind augustus een grote rol blijven spelen."

Dit zie je in de natuur van het tekort aan water:

Volgens Bart Vonk, de voorzitter van de Landelijke Coördinatiecommissie Waterverdeling (LCW), is er de afgelopen tijd al veel gebeurd om het water langer vast te houden. Onze uitgangspositie is daardoor beter dan in 2018, toen er een nog veel groter neerslagtekort was. Groot probleem is wel dat de Rijn veel minder zoet water aanvoert, meer dan 50 procent minder dan normaal.

Bellenscherm tegen zout water

Dat kan vooral in het westen van het land leiden tot verzilting van de bodem, doordat zout zeewater landinwaarts stroomt. "Daarom houden we er rekening mee dat we bij Diemen een bellenscherm aan gaan zetten tegen de verzilting van het Amsterdam-Rijnkanaal", zei Vonk. Een bellenscherm is een grote buis met gaten die op de bodem van het kanaal ligt. Door de gaten wordt lucht geblazen, wat luchtbellen veroorzaakt. Die moeten het zoute water tegenhouden.

Een andere maatregel die overwogen wordt is het beperken van de inlaat van water uit het IJsselmeer. Dat vormt de belangrijkste zoetwaterbuffer en is erg belangrijk voor de waterhuishouding in het oosten en noorden van het land.

Zuinig zijn geen verplichting

Michèle Blom van Rijkswaterstaat is de voorzitter van het Managementteam Watertekorten, dat vanaf nu regelmatig bij elkaar komt. Zij herhaalde de oproep aan burgers om zuinig te zijn met water, maar verplichten kan ze het niet. "Ik doe nu deze oproep, en ik zie eerlijk gezegd geen reden voor mensen om die te negeren."

Het is de vijfde keer deze eeuw dat er sprake is van een watertekort in Nederland. Eerder gebeurde dat in 2003, 2006, 2011 en 2018. In 2003 kwam het zelfs tot niveau 3, waarbij er sprake is van een dreigende nationale crisis door de droogte. Ook in de warme zomer van 1976 was het zo droog, dat de autoriteiten opschaalden tot niveau 3.