Langs frontlinie van abortus VS: hier overvolle klinieken, daar wanhoop
Tussen Kansas en Oklahoma, in het hart van de Verenigde Staten, ligt een nieuwe scheidslijn. Aan de ene kant van de grens is abortus toegestaan, en is er een uitweg voor vrouwen die ongewenst zwanger zijn. Aan de andere kant is abortus nu illegaal, en heerst onzekerheid en verwarring. De staatsgrens is een nieuwe frontlinie in de strijd om abortusrechten.
"We hebben hier de laatste weken patiënten uit Oklahoma, Texas, Missouri, Louisiana, bovenop de mensen uit Kansas zelf natuurlijk", zegt Zack Gingrich van de abortuskliniek die nog open is in Wichita, Kansas. "Sommigen hebben meer dan twaalf uur in de auto gezeten." Vanuit Wichita wordt nu een gigantisch stuk Amerika bediend. Het is onbegonnen werk.
Drie uur naar het zuiden, in Oklahoma City, vangt Anna Artz via haar telefoon de eerste verwarring op. "Wij hebben een hulplijn die vrouwen uit Oklahoma kunnen bellen, nu abortus hier verboden is", vertelt ze. "De meeste gesprekken beginnen met de vraag wat er nog wél kan." Anna heeft een antwoord, al slinkt de bewegingsruimte in hoog tempo.
Sinds het hooggerechtshof op 24 juni een streep haalde door het landelijke recht op abortus, hebben zestien Amerikaanse staten een geheel of gedeeltelijk verbod ingesteld. In nog eens negen staten moet de politiek of de rechter nog oordelen, maar wordt abortus vermoedelijk ook illegaal. In Oklahoma is al een strikte wet aangenomen, in Kansas buigt het staatsparlement zich hier in september over.
Wachttijden
Met een druk op een knop zwaait de deur open naar een grote ziekenzaal. Links gordijnen met daarachter behandelplekken, echo-apparatuur en beeldschermen. En rechts een lange rij stoelen waarin patiënten bij kunnen komen. "We draaien nu op vol vermogen", vertelt Zack. "Maar we kunnen lang niet iedereen helpen die dat nodig heeft." Wachttijden in de kliniek zijn opgelopen tot meer dan drie weken.
"En dat voor een behandeling die zo gebaat is bij snelheid," zegt Zack. Hoe sneller een abortus wordt uitgevoerd, hoe kleiner het medische risico. En de kans op emotionele schade. "Maar met de nieuwe wetten die overal om ons heen van kracht worden, is Wichita nu de dichtstbijzijnde abortusaanbieder voor 7,7 miljoen mensen. Het is waanzin."
De weken sinds 24 juni zijn weken van immense stress geweest voor iedereen in de kliniek. "Het is een verpletterend gevoel", zegt Zack. "Dat je weet dat je in staat bent om mensen te helpen, maar het kan niet. We hebben alle vaardigheden en kennis in huis, maar overal om ons heen wordt nu verteld: 'het mag niet meer, het is illegaal'."
Niet controleren
Anna gaat zitten en checkt haar telefoon. "Ook wij adviseren vrouwen de kliniek in Wichita te bellen", zegt ze. Zolang daar nog afspraken kunnen worden gemaakt, is dat voor Oklahoma City de kortste weg naar begeleiding door een arts. "En anders verwijzen we ze door naar organisaties die een abortuspil kunnen opsturen met de post." Dat gaat zonder begeleiding, maar is volgens artsen zeker tot tien weken in de zwangerschap een veilige manier.
En een pil laten opsturen per post is ook in staten als Oklahoma, waar abortus nu strafbaar is, nog te doen, legt Anna uit. "Want de posterijen zijn federaal, het is een landelijk agentschap. Dat betekent dat Oklahoma niet mag controleren wat er in een envelop zit." Samen met de route naar buurstaat Kansas zijn er dus ook voor vrouwen in Oklahoma nog mogelijkheden.
Hoe zit het met Roe v. Wade? En waarom is abortus al jarenlang zo'n heet hangijzer in de Verenigde Staten? Correspondent Marieke de Vries legt het uit:
Toch probeert de staat die wegen eveneens af te sluiten. Door ook het werk van Anna illegaal te maken. "In de nieuwe abortuswet van Oklahoma is een artikel opgenomen dat 'medeplichtigheid' verbiedt", zegt Anna. "Als je iemand naar een kliniek rijdt, of voor iemand een afspraak maakt, ben je medeplichtig. Precies wat wij doen met onze hulplijn is nu dus strafbaar."
Bloednerveus
Het is de reden dat er overal in Amerika veel nervositeit hangt rond het onderwerp abortus. Het is moeilijk, ook voor journalisten, om toegang te krijgen tot de plekken waar abortus-aanbieders aan het werk zijn. De kliniek van Zack in Wichita bijvoorbeeld, had aanvankelijk ook weinig zin in ons bezoek. Naast de immense toename van patiënten is er de dreiging van rechtszaken. En de druk dat ze zelf ook de deuren moeten sluiten.
In Kansas ligt dat op de loer. "Hier ligt het recht op lichamelijke autonomie vast in de wet", zegt Zack, "maar in augustus wordt er gestemd om dat recht wat betreft abortus uit de wet te halen". Het zal betekenen dat het staatsparlement van Kansas een wet kan aannemen die abortus illegaal maakt. "Wij kennen dit deel van Amerika, we weten dat ook hier een verbod eraan zit te komen."
Ik moet mijn gezicht laten zien, zodat het vertrouwd en veilig voelt voor vrouwen om naar ons toe te komen voor hulp.
Ook vrijwilligers en zelfs artsen zijn nu heel moeilijk te spreken te krijgen. "Dat komt doordat iedereen gespannen is", bevestigt ook Anna. Niemand weet waar de grenzen van de wet nu precies liggen. "Er was hier het geval van een vrouw met een buitenbaarmoederlijke zwangerschap, die in levensgevaar was. Haar dokter belde eerst met een advocaat, om zeker te weten dat hij kon ingrijpen. Mensen zijn bloednerveus."
Toch gaat zij zelf door met haar werk, komt ze met haar gezicht op televisie en laat ze zich horen via sociale media. Ze trekt juist bewust de aandacht met haar hulplijn en activisme, zegt Anna. "Ik moet mijn gezicht laten zien, zodat het vertrouwd en veilig voelt voor vrouwen om naar ons toe te komen voor hulp."
