Nieuw rapport: milieu in Australië verkeert in verontrustende staat

• Meike Wijers

  correspondent Australië

Een vandaag gepresenteerd rapport schetst een verontrustend beeld van de staat van het Australische milieu. Nergens ter wereld sterven diersoorten sneller uit dan down under. "De balans van onze ecosystemen kantelt, waardoor ze onherkenbaar worden", zei milieuminister Tanya Plibersek bij de presentatie van het State of the Environment-rapport 2021.

Verschillende Australische ecosystemen vertonen zelfs "tekenen van instorting". Dat stellen de vooraanstaande wetenschappers die hebben bijgedragen aan het onderzoek, dat elke vijf jaar wordt uitgevoerd in opdracht van de Australische regering. Het milieu staat onder druk door klimaatverandering, verlies van leefomgeving van inheemse dieren en planten, invasieve soorten, vervuiling en mijnbouw. "Dit is een noodsituatie, zowel voor de biodiversiteit als het klimaat", zei Emma Johnston, hoofdauteur van het rapport.

Bij de presentatie zei minister Tanya Plibersek dat het een schokkend document is. Ze wees op de allesomvattende rol van klimaatverandering. "Het veroorzaakt warmere oceanen, intensere periodes van droogte, meer ziektes, het verwoest de leefomgeving van onze inheemse dieren en het verergert extreme weersomstandigheden die zorgen voor bosbranden en overstromingen. De gevolgen van de bosbranden van twee jaar geleden worden nog steeds gevoeld. Dat was een ecologische bom voor het oosten van Australië."

Catastrofale gevolgen bosbranden

Momenteel worden 1918 Australische inheemse diersoorten bedreigd met uitsterven. Dat is 8 procent meer dan in 2016. Meer dan 80 procent van de bijna 400 zoogdiersoorten die in Australië leven, komen nergens anders ter wereld voor. Wetenschappers schatten dat sinds Australië in 1788 gekoloniseerd werd door de Britten zeker 39 zoogdiersoorten zijn uitgestorven.

Het bosbrandseizoen in de deelstaat new South Wales, waar miljoenenstad Sydney ligt, duurt volgens de deskundigen inmiddels acht maanden lang. De bosbranden in 2019 en 2020 hebben catastrofale gevolgen gehad voor dieren en hun leefgebied. Tijdens de zogenoemde 'Zwarte Zomer' zijn naar schatting tussen de één en drie miljard dieren omgekomen of ernstig gewond geraakt. De bosbranden zijn daarmee de zwaarste natuurramp voor Australische dieren uit de recente geschiedenis.

Tijdens de bosbranden werd zo'n negen procent van het leefgebied van koala's verwoest. Afgelopen februari werd het iconische dier op de lijst zeer bedreigde diersoorten gezet. "Deze slaperige beesten hebben al meer dan 25 miljoen jaar lang kunnen overleven in onze eucalyptusbomen. Pas dit jaar staan ze op de lijst bedreigde diersoorten", zei Plibersek.

Koraal Great Barrier Reef verbleekt

Daarnaast veroorzaken invasieve soorten grote problemen; Australië kent inmiddels meer uitheemse dan inheemse plantensoorten. Ook wordt gekeken naar de gezondheid van het leven onder water. Hittegolven in de oceaan veroorzaken massale verbleking van het koraal op het Great Barrier Reef.

Het gedetailleerde onderzoek, waaraan tientallen wetenschappers hebben bijgedragen, is eind 2021 al afgerond. Ondanks de alarmerende resultaten besloot de vorige regering om de publicatie uit te stellen tot na de federale verkiezingen van afgelopen mei. Labor won de verkiezingen, waardoor de sociaaldemocraten voor het eerst in tien jaar weer aan de macht zijn in Australië.

"Dit is een van de belangrijkste documenten uit de Australische wetenschap. De vorige regering ontving het rapport nog voor Kerst, maar besloot het maandenlang te verbergen. En als je het leest, begrijp je waarom", zei Plibersek. In het rapport staat dat er vanwege een gebrek aan leiderschap te weinig geïnvesteerd is om de milieuschade te beperken. Er is een gebrek aan actie op het gebied van klimaatverandering, ontbossing, invasieve soorten, vervuiling en ongebreidelde stadsuitbreiding. Plibersek verwijt de voorgaande conservatieve regeringen "tien jaar passiviteit en opzettelijke onwetendheid".

Ook optimisme

Volgens de auteurs van het rapport is er nog hoop. Er is meer aandacht voor de kennis van de inheemse bevolking van het land, zoals het traditionele bosbeheer waarbij de Aboriginal gemeenschap het land gecontroleerd verbrandt. Dit kan volgens de onderzoekers bijdragen aan beter natuurmanagement.

De onderzoekers zijn ook positief over de investeringen van particulieren en milieuorganisaties, die de laatste jaren grote stukken land hebben gekocht om de natuur te beschermen. Maar daarbij is steun van en samenwerking met de overheid en het bedrijfsleven cruciaal.

Het is nu aan de Labor-regering om de milieuregels te hervormen en verder verlies van inheemse soorten tegen te gaan. De nieuwe Australische regering beloofde na de verkiezingsoverwinning om klimaatverandering aan te pakken. Maar hoe dit er in de praktijk uit ziet, is nog niet duidelijk. Er is nu al kritiek, omdat de regering niet van plan is nieuwe steenkolenmijnen en aardgasprojecten te stoppen.