Extra gemaal open om extreem regentekort, ook elders in Europa kurkdroog

Het zou zo eens in de tien jaar gebeuren, was ooit de verwachting, maar vandaag is voor de vierde keer in twee decennia gemaal De Aanvoerder bij De Meern opengezet. Dit is een van de maatregelen tegen de extreme droogte die Nederland en de rest van Europa teistert.

Als gevolg van het regentekort stroomt er via de Rijn momenteel zo'n 900 kuub water per seconde Nederland binnen. Normaal voor deze tijd van het jaar is 1200 kuub. "Het dreigt in een dag of tien onder de 800 kuub te komen: dat zou de laagste stand zijn sinds het begin van de metingen", zegt Jeroen Haan, dijkgraaf bij het Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden.

Zoetwaterkraan open

De extreme situatie, als gevolg van klimaatverandering, dwingt Nederland de 'zoetwaterkraan' open te draaien. Bijvoorbeeld door de inzet van gemalen als De Aanvoerder en het verder openzetten van Prinses Irenesluizen bij Wijk bij Duurstede.

Op die manier worden twee problemen aangepakt: het tekort aan water voor natuur en landbouw, en verzilting. "Het extra water duwt het in het westen opkomende zoute water terug", legt dijkgraaf Haan uit. Want door de droogte komt daar steeds meer zout water omhoog vanuit de grond, en dringt het verder door landinwaarts.

Zie hier hoe de gemalen worden opengezet:

Verzilting is funest voor flora, fauna en de agrarische sector. Door de sluizen van De Aanvoerder te openen wordt dit proces tegengegaan. Het is onderdeel van het systeem Klimaatbestendige Wateraanvoer, waar nog in wordt geïnvesteerd. Maar om de naam eer aan te kunnen blijven doen, zal er volgens Haan op termijn meer moeten gebeuren.

Watervraag moet kleiner

"Door klimaatverandering zullen er steeds meer extremen zijn, zoals lange heftige droogtes. Dat betekent dat we er ook voor moeten zorgen dat de watervraag kleiner wordt. Verder is belangrijk dat water veel beter moet worden vastgehouden." Kortom: we moeten veel efficiënter omgaan met drinkwater.

Denk bijvoorbeeld aan het besproeien van sportvelden. "Drinkwaterbedrijven adviseren nu al: het is zonde als je daarvoor allemaal drinkwater gebruikt", licht Haan toe. Ook is het advies om vlak voor zonsopkomst of na zonsondergang pas te sproeien. Dan wordt het water veel beter geabsorbeerd door de grond.

Ook in het buitenland hebben inwoners last van extreem droog en warm weer. Zo staat de rivier de Po in Italië op de laagste waterstand in zo'n 70 jaar tijd. Het heeft op sommige plekken in het stroomgebied van de rivier zo'n 200 dagen niet of nauwelijks geregend. In delen van Noord-Italië is de noodtoestand uitgeroepen.

Op deze foto zijn de gevolgen van het extreme regentekort daar te zien:

De droogte leidt vooral in Zuid-Europa tot bosbranden. Met name in delen van Frankrijk, Portugal en Spanje zijn veel grote bosbranden, die slecht te blussen zijn door de kurkdroge vegetatie, wind en hoge temperaturen. Op sommige plekken in Spanje en Portugal zijn temperaturen van ruim 45 graden gemeten.

'Grotendeels ongekend'

"We zien een grotendeels ongekende droogte in veel delen van Europa", zegt de chef van EU-instantie Copernicus Climate Change Service tegen nieuwssite Politico. In Nederland zit het regentekort momenteel nog onder het record van 1976 en ook nog iets onder dat van 2018.

In het Verenigd Koninkrijk is voor het eerst code rood afgegeven vanwege het extreem warme weer. Vandaag en morgen worden plaatselijk temperaturen tot 40 graden verwacht, wat een record zou zijn.

Ook voor Nederland wordt zeer warm weer verwacht. Vandaag en morgen geldt het Nationale Hitteplan.