Frankrijk wacht op vonnis in mega-rechtszaak terreuraanslagen
In Parijs doet de rechter aan het einde van de middag uitspraak tegen Salah Abdeslam en andere verdachten van de terreuraanslagen in 2015 op onder meer de Bataclan. Hoofdverdachte Abdeslam kreeg deze week nog een laatste keer het woord. "Ik ben niet perfect, ik heb fouten gemaakt. Maar ik ben geen moordenaar", zei hij in de rechtbank.
In september vorig jaar, toen het proces begon, noemde Abdeslam zichzelf nog een strijder van terreurgroep IS. Hij zei: "We vechten tegen Frankrijk, we hebben Frankrijk aangevallen."
Zo radicaal als hij toen klonk, zo nederig klonk hij deze week. De reden? Hij was "veranderd", zei hij zelf.
300 advocaten
Het megaproces over de aanslagen van 13 november 2015 heeft tien maanden geduurd. Er waren zo'n 300 advocaten bij betrokken, er was extreme beveiliging en de rechtbank zelf werd voor miljoenen euro's verbouwd, speciaal voor dit proces.
Bij de aanslagen vielen 130 doden. Terroristen vielen het Stade de France aan, schoten daarna hun wapens leeg bij caféterrassen en gingen met bomvesten en kalasjnikovs de concertzaal Bataclan binnen.
We maakten eerder deze terugblik op de aanslagen in Parijs:
Salah Abdeslam liep naar eigen zeggen een café binnen met zijn bomvest, maar besloot zichzelf "uit menselijkheid" niet op te blazen. Justitie betwist dat: het bomvest zou defect zijn geweest, Abdeslam kón zichzelf niet opblazen. Hij is de enige van de tien daders die het overleefde. De anderen bliezen zichzelf wel op of werden doodgeschoten.
Levenslang geëist
Het Franse Openbaar Ministerie heeft levenslang geëist tegen Abdeslam en negen medeverdachten. Tegen elf overige verdachten zijn celstraffen van 5 tot 30 jaar geëist.
"Tijdens het proces zijn er zoveel belangrijke momenten geweest", zegt Arthur Dénouveaux, die de aanslag op de Bataclan overleefde. "De momenten dat Abdeslam sprak, waren voor ons slachtoffers heel vreemd. Hij heeft ook gehuild in de rechtbank."
Dénouveaux zat in de rechtszaal vaak oog in oog met Abdeslam. "Hij zit daar, hij ademt, hij kijkt een beetje rond. Het is gewoon een mens. Dat wist ik natuurlijk wel. Maar als hij daar dan voor je zit: dat voelt heel vreemd."
Proces belangrijk voor nabestaanden
Het proces werd bijgewoond door honderden overlevenden en nabestaanden. Ze kregen allemaal spreekrecht. "Dat was belangrijk", zegt Dénouveaux, die ook voorzitter is van slachtoffervereniging Life For Paris. "Door te vertellen over onze ervaringen, legden we ons verhaal en onze pijn neer bij justitie. Dat voelde alsof we een deel van onze ballast kwijtraakten."
Tijdens de getuigenissen liepen de emoties vaak hoog op. Veel slachtoffers konden het emotioneel niet aan om naar de rechtbank te komen en volgden de zittingen thuis via een speciale webradio. Voor degenen die wel kwamen, was tien maanden lang elke dag psychologische hulp aanwezig.
Iedereen had een andere manier om met het proces en de herinneringen om te gaan. De een hield voor de publieke omroep een dagboek met foto's bij, de ander maakte heel persoonlijke verslagen met tekeningen.
"Voor veel overlevenden is het belangrijkste dat er een proces is geweest", zegt advocaat Gérard Chemla. Hij staat ruim honderd slachtoffers en families bij. "Het was een proces van gigantische omvang, dat vrijwel zonder problemen is verlopen en waarin iedereen zijn zegje heeft kunnen doen. De rechtspraak heeft zijn werk gedaan en goed gedaan. Dat is de winst."
Angst voor de 'leegte'
Veel overlevenden zien het proces als een vorm van erkenning: er werd naar ze geluisterd, verdachten stonden terecht, en justitie boog zich over alle details van het drama. "Nu is er de uitputting, na de tien maanden die het proces duurde", zegt Chemla. "En er is natuurlijk spanning over het vonnis dat komen gaat."
De advocaat en vele anderen waarschuwen voor de 'leegte' na het proces. Veel slachtoffers en nabestaanden volgden de rechtszaak intensief. In de rechtbank waren ze elke dag omringd door lotgenoten. Het bloedbad van de 13e november was het dagelijkse gespreksonderwerp. Die 'bubbel' is er na vandaag niet meer.
Bij de Life for Paris-vereniging wordt daar ook over gepraat. "Dankzij dit proces kunnen we een bladzijde omslaan", zegt Arthur Dénouveaux. "Ons leven zal nooit meer zijn zoals het voor de aanslagen was. Maar we kunnen wel doorgaan met leven. En misschien zijn we na deze rechtszaak wel een beetje minder slachtoffer en weer een beetje meer mens."
