Hoge Raad keurt gebruik van gekraakte berichten in moordzaak goed

Het OM mocht gekraakte telefoonberichten van criminelen gebruiken om twee mannen te laten veroordelen voor een liquidatie in IJsselstein. Dat heeft de Hoge Raad bepaald nadat een van de mannen tegen zijn veroordeling in cassatie was gegaan.

De uitspraak is van groot belang voor andere rechtszaken tegen criminelen, omdat het OM steeds vaker gebruikmaakt van versleutelde berichten die gekraakt zijn. Nu de Hoge Raad de werkwijze van het OM heeft goedgekeurd, komen andere strafzaken en veroordelingen op dit punt niet in gevaar.

Het was de eerste keer dat de Hoge Raad zich boog over de rechtmatigheid van het gebruik van data uit versleutelde telefoons die uit het buitenland waren verkregen.

In maart 2017 maakte het OM bekend 3,6 miljoen berichten van criminelen te hebben gedecodeerd. Ze stonden op een server in Canada die werd gebruikt door het Nederlandse bedrijf Ennetcom, ook wel 'de telefoonleverancier van de onderwereld' genoemd.

Via speciaal geprepareerde BlackBerry's konden gebruikers berichten naar elkaar sturen die buiten bereik van de opsporingsdiensten zouden blijven. Het systeem wordt PGP genoemd, wat staat voor Pretty Good Privacy. Later werden meer van dit soort netwerken gekraakt, zoals Ironchat en EncroChat.

Het OM kreeg toegang tot de server in Canada voor het onderzoek naar Ennetcom, dat werd verdacht van het witwassen van crimineel geld. De inhoud van de berichten die werden aangetroffen was volgens het OM een interessante, maar toevallige bijvangst.

Privacy geschonden

Maar advocaten, onder wie die van Abdelghani el H., zeggen dat het onderzoek naar Ennetcom juist als hoofddoel had om de inhoud van miljoenen berichten te onderscheppen. Daarmee zou op grote schaal de privacy van de gebruikers zijn geschonden.

Normaal mogen telefoons alleen worden gehackt als er tegen iemand een concrete verdenking is; in dit geval was daarvan in de meeste gevallen geen sprake. Het OM zou met een sleepnet door de enorme hoeveelheid data zijn gegaan op zoek naar criminele berichten.

"Het is alsof KPN of een ander telecombedrijf zomaar wordt binnengevallen en de gehele inboedel wordt meegeroofd om te kijken wie een fout bericht verstuurt", zei advocaat Inez Weski in 2017 bij de verdediging van Danny M., de eigenaar van Ennetcom.

Juiste procedure

Maar een jaar later oordeelde de rechtbank van Amsterdam in een andere liquidatiezaak dat de berichten wel degelijk mogen worden gebruikt om criminelen te veroordelen. De Hoge Raad heeft dit met zijn uitspraak van vandaag bevestigd.

Volgens de Hoge Raad heeft het OM de juiste procedure doorlopen bij het gebruik van de gekraakte berichten in de strafzaak. Zo heeft de rechter-commissaris ermee ingestemd. Dat was een voorwaarde die Canada had gesteld bij het vrijgeven van de data.

Verdachte El H. eiste ook inzage in alle ontcijferde Ennetcom-gegevens die geen betrekking hebben op zijn strafzaak. Het gerechtshof wees die eis eerder af en de Hoge Raad is het daarmee eens, omdat die gegevens "redelijkerwijs niet van belang kunnen zijn voor de beslissingen die de rechter in deze zaak moet nemen".