Waarom is het stroomnet vol, en is er wat aan te doen?

Gisteren werd bekend dat nieuwe bedrijven in Brabant en Limburg voorlopig geen aansluiting kunnen krijgen op het elektriciteitsnet. Waarom is dit probleem juist in het zuiden ontstaan, dreigt dit ook elders en hoe kan het worden opgelost? Vier vragen over de stroomvoorziening.

Hoe is het probleem in Brabant en Limburg ontstaan?

Volgens Tennet-woordvoerder Eefje van Gorp is er in Brabant en Limburg "een ontzettende hausse" in de vraag naar stroom bij grote verbruikers. De laatste maanden is er voor ruim 800 megawatt aan verzoeken bijgekomen: vier keer de stroombehoefte van Den Bosch.

De vraag stijgt vooral in de regio Eindhoven, op het industriecomplex bij Moerdijk en op het industriecomplex Chemelot in Limburg. Daar is "heel veel economische groei" en bestaat een sterke drang om te verduurzamen, waarbij bedrijven van gas overgaan op stroom.

Dat is nog aangewakkerd door de oorlog in Oekraïne. De omvang van de toename heeft Tennet wel verrast. Dat het zo hard zou gaan, was niet voorzien, zegt Van Gorp.

Ook in de Randstad groeit de stroombehoefte, maar in het zuiden komt er nog bij dat de capaciteit van het hoogspanningsnet minder is. Volgens Tennet is het lastig geschikte locaties voor hoogspanningsstations te vinden en kosten vergunningsprocedures veel tijd.

Het duurt gemiddeld acht jaar om een vergunning voor een nieuw hoogspanningsstation te krijgen, waarna de bouw zelf nog twee jaar kost. Omwonenden vertragen of verhinderen de bouw van nieuwe stations. Ook heeft Tennet last van de regel dat er pas gebouwd mag worden als de afname verzekerd is.

Is het probleem in Brabant en Limburg uniek?

Ook in andere delen van het land schiet het stroomnet tekort. Zo werd vandaag bekend dat bedrijven in en rond Roelofarendsveen in Zuid-Holland de komende vijf jaar geen nieuwe aansluitingen krijgen. In Amsterdam en andere delen van Noord-Holland zit het net al langer vol en moeten bedrijven jarenlang wachten op een aansluiting.

In het noorden van het land speelt een ander probleem: daar kunnen wind- en zonneparken juist hun stroom niet kwijt.

Toch is het probleem in Brabant en Limburg in twee opzichten uniek. Hier kunnen nieuwe bedrijven zowel voor de afname als het opwekken van stroom geen aansluiting krijgen op het elektriciteitsnet. Bovendien gaat het hier om het hoogspanningsnet, dat in heel Nederland in handen is van Tennet. De problemen elders hebben vaak te maken met het midden- en laagspanningsnet, beheerd door regionale netbeheerders als Liander, Stedin en Enexis.

Het hoogspanningsnet, dat bestaat uit hoogspanningsstations, -masten en -draden, wordt ook wel de elektriciteitssnelweg genoemd, de laagspanningsnetten van de regionale beheerders zijn in deze vergelijking de provinciale wegen. Die vergelijking laat ook dat 'files' op beide netten met elkaar samenhangen.

Dreigt dit ook in andere delen van het land?

Tennet weet niet hoe lang de afname- en leveringsstop in het zuiden gaat duren. "Misschien een paar maanden", zegt Van Gorp. Tegelijk sluit ze niet uit dat ook andere delen van het land ermee te maken krijgen.

Volgens de netcapaciteitskaart die Tennet begin deze maand heeft geactualiseerd, is er in Noord- en Zuid-Holland genoeg capaciteit, maar is de situatie in Utrecht, Gelderland en Friesland moeilijker.

Eind vorig jaar maakte Tennet al bekend dat in de provincie Utrecht voorlopig geen nieuwe grote projecten met zonnepanelen of windmolens mogelijk zijn.

Wat is de oplossing?

Over acht tot tien jaar moet er in het zuiden genoeg capaciteit op het hoogspanningsnet zijn. Tennet investeert er in die periode twee miljard euro in nieuwe hoogspanningsstations en versterking van het bestaande netwerk.

In de tussentijd kan het net beter worden gebruikt. Een belangrijk deel is bestemd voor reservecapaciteit, die alleen wordt ingezet om storingen op te vangen. Sinds kort mag deze 'vluchtstrook' van de elektriciteitssnelweg worden ingezet als 'spitsstrook'. Zo gebruikt Tennet zijn reservelijnen in Emmen al voor zonne- en windenergie. De reservecapaciteit moet ook in Brabant en Limburg soelaas gaan bieden.

Tennet probeert daarnaast snel extra capaciteit te creëren door niet-gebruikte stroom terug te kopen. Afnemers hebben in hun contract vaak veel meer stroom geregeld dan ze daadwerkelijk gebruiken. Tennet wil die stroom inzetten voor andere klanten en gaat bedrijven vragen tegen een vergoeding hun gebruik op piekmomenten te beperken.

Is kernenergie een oplossing? "Absoluut niet", zegt van Gorp. "Het duurt minstens twaalf jaar voor de eerste kerncentrale er zou kunnen zijn."