Ombudsman: Ongehoord NL schond NPO-code, verspreidde onjuiste informatie

Ongehoord Nederland (ON) heeft de Journalistieke Code geschonden van de NPO. Dat concludeert de onafhankelijke journalistieke ombudsman van publieke omroepen, Margo Smit, in een onderzoek (.pdf) naar televisie- en podcastafleveringen van de omroep.

De nieuwe omroep, die in februari voor het eerst op tv te zien was, schendt volgens Smit onder meer de code op het punt van betrouwbaarheid en draagt bij aan de verspreiding van aantoonbaar onjuiste informatie, zonder die te corrigeren.

De ombudsman constateert ook dat ON meningen niet genoeg scheidt van feiten. "Journalistieke programma's bij de publieke omroepen zijn geen open podium en de presentator is geen doorgeefluik. Dat is bij omroep ON nu met regelmaat wel zo."

De Winter

In het rapport toetst Smit uitzendingen van het nieuws- en actualiteitenprogramma Ongehoord Nieuws aan de Journalistieke Code van de NPO, die in 2017 is opgesteld en die Ongehoord Nederland heeft onderschreven. Daarin staat dat journalistieke programma's en producties betrouwbaar, nauwkeurig en zorgvuldig, onafhankelijk, onpartijdig en onbevooroordeeld, en evenwichtig en pluriform moeten zijn.

Op het gebied van betrouwbaarheid en waarheidsgetrouwheid schiet ON dus tekort. Als voorbeeld noemt de ombudsman de uitzending met Filip de Winter van vorige maand. Daarin kreeg de Vlaamse politicus ruimte om te spreken over de extreemrechtse omvolkingstheorie. "Dat is een theorie die minimaal op bewijs bevraagd had moeten worden", aldus de ombudsman.

Het probleem volgens de ombudsman is niet zozeer dat De Winter was uitgenodigd. Wel is hij onvoldoende tegengesproken. De ombudsman rekent het ON aan De Winter "een niet onderbouwd betoog te laten houden". De omroep draagt hierdoor bij aan de verspreiding van onjuiste informatie.

Stikstof

Een ander voorbeeld dat de ombudsman noemt, is een uitspraak van een van de presentatoren over stikstofuitstoot. In de aflevering van 13 april zei die dat boeren "in feite het minst uitstoten". Maar de meeste ammoniak (86 procent), waaruit stikstof naast stikstofoxiden uit bestaat, komt vrij in de landbouw, aldus het Centraal Bureau voor de Statistiek.

De ombudsman is van mening dat er eenvoudig informatie over stikstof te vinden is die de journalist in kwestie had kunnen checken. "Nu deel je als journalist willens en wetens aantoonbaar onjuiste informatie, óf je hebt je werk niet gedaan."

Volgens Smit is er sprake van een patroon. "Het is niet één dingetje", stelt ze.

Smit benadrukt in haar rapport dat ook andere omroepen zich de kritiek op Ongehoord Nederland moeten aantrekken. "Onafhankelijkheid moet merkbaar zijn in de wijze waarop je vragen stelt, aan alle bronnen en gasten: met kennis van zaken, je weegt en duidt, spreekt aantoonbaar onjuiste informatie tegen en laat patronen zien. Dat moet gelden voor alle journalisten, van alle omroepen."

Klachten

De ombudsman startte het onderzoek naar de uitzendingen van ON, nadat zij klachten had binnengekregen over de eerste drie uitzendingen van Ongehoord Nieuws en een podcast-aflevering. In totaal ontving Smit tot 1 juni 136 mails hierover. Kijkers en luisteraars vinden dat er bij de omroep sprake is van onder meer onjuiste informatie, desinformatie, gebrek aan onpartijdigheid, gebrek aan onafhankelijkheid en racisme.

Smit gaat in het rapport mee in de klachten over onjuiste informatie en desinformatie. Maar niet alle klachten waren terecht, aldus de ombudsman. Zo hoeft een ledenomroep van de Mediawet niet onpartijdig te zijn en kunnen klachten over het gebrek aan onafhankelijkheid niet worden onderbouwd.

De klachten over racisme gingen over een fragment waarin asielzoekers wordt gevraagd hoe ze aan hun fietsen kwamen en of ze die "met geld" hadden gekocht. Volgens de ombudsman is deze "niet eenduidig als racistisch te labelen."

Voorzitter van Ongehoord Nederland, Arnold Karskens, laat in een verklaring weten "pal achter de uitzendingen" te staan die de omroep tot nu toe heeft gemaakt. Hij zegt ook zijn programma's "met de grootst mogelijke zorgvuldigheid en redactionele betrokkenheid" te maken.