Olieboycot van EU zal Rusland raken, maar wel pas op de lange termijn
Het is een van de meest opzienbarende sancties tot nu toe: eind dit jaar wordt de maritieme import van Russische olie naar de Europese Unie vrijwel geheel stopgezet. Lange tijd konden de lidstaten het niet eens worden, maar gisteravond gingen de EU-leiders dan toch akkoord met de boycot.
Het doel is het raken van de Russische oorlogskas. "Maximale druk op Rusland om de oorlog te beëindigen", vatte Charles Michel, voorzitter van de Europese Raad, het besluit samen. Maar heel snel zal dat niet gaan, verwachten deskundigen.
Olie-inkomsten zijn voor Rusland heel belangrijk, stelt energiespecialist Lucia van Geuns van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies. Voordat de prijs van gas vorig jaar enorm steeg, was olie voor de Russische staatskas zelfs de belangrijkste bron van inkomsten.
"Hun export zal er naar verwachting onder lijden. Dat zie je nu al, doordat bedrijven bijvoorbeeld uit zichzelf Russische olie in de ban hebben gedaan", aldus Van Geuns. Grote raffinaderijen in Rotterdam, zoals die van Shell en BP, zijn volgens de haven van Rotterdam al overgestapt op olie uit andere landen dan Rusland.
Handelsstromen zullen verschuiven
Met de boycot staat de EU niet alleen. De Verenigde Staten kondigden eerder al een verbod aan, en het Verenigd Koninkrijk heeft zulke plannen ook in de pijplijn. Met de oliebans van het Westen in het vooruitzicht, zal Rusland naar andere afzetmarkten op zoek moeten.
Wat dat betreft verwacht Van Geuns weinig problemen. De oliemarkt is internationaal georiënteerd en zal zich aanpassen aan de importverboden. "Rusland zal er alles aan doen om de olie op andere markten af te zetten", verwacht Van Geuns. Zo wijkt het land nu al uit naar India en China.
Moskou zal naar verwachting profiteren van de vertraging in de besluitvorming in Brussel. "Ze vinden wel een weg. Waarschijnlijk zal de olie een tijd onder de prijs aan nieuwe klanten worden verkocht", voorspelt Van Geuns. "Maar de prijs is op dit moment zo hoog dat Rusland zelfs met een forse korting nog aan de olie verdient."
Op korte termijn behapbaar, lange termijn pijn
Op korte termijn zijn de besluiten van Brussel voor Moskou behapbaar, denkt Van Geuns. "Maar op de lange termijn gaat het pijn doen." Dat zit 'm vooral in de logistiek.
Op dit moment stroomt het voornaamste deel van de Russische olie via velden in West-Siberië richting de Baltische Zee en de Zwarte Zee. De ruwe olie wordt daar bewerkt, of direct in tankers geladen en via zee verhandeld - het soort maritieme handel dat de EU wil verbieden. Maar wanneer tankers straks langere routes moeten afleggen naar bijvoorbeeld Azië, is het maar de vraag of daar voldoende tankers voor beschikbaar zijn.
Olie kan bovendien niet ongelimiteerd worden opgeslagen. Als er geen opslagruimte meer is, is de enige optie om de olievelden af te sluiten of om de velden minder te laten produceren. Voor de Russische velden in West-Siberië is dat potentieel een probleem, omdat het oude olievelden zijn. Als je die afsluit, is het moeilijk de productie opnieuw op te starten.
Maar de effecten van zulke logistieke problemen zullen volgens Van Geuns pas op de lange termijn merkbaar zijn. Dat maakt de EU-sancties vermoedelijk een verhaal van de lange adem. "Een directe boycot zou heel effectief zijn. Maar als je er zo lang over doet om te beslissen zal je weliswaar effect merken, maar zal dat aan de Russische kant niet die enorme pijn zijn waar we op hopen."
