Kabinet erkent institutioneel racisme bij deel fiscus: 'Heeft velen pijn gedaan'

Wat vorige week al duidelijk werd is inderdaad gebeurd: het kabinet erkent dat er bij een deel van de Belastingdienst sprake is geweest van institutioneel racisme. Staatssecretaris Van Rij van Financiën schrijft in een brief aan de Tweede Kamer dat de voorbeelden die "binnen de selectie van het intensief toezicht" zijn aangetroffen "onacceptabel zijn". "Het heeft veel mensen pijn gedaan."

Tegenover de NOS zegt Van Rij dat het "heel ernstig is omdat het om patronen gaat".

Het kabinet erkent deze pijn en gaat aan de slag om te zorgen dat het niet weer kan gebeuren, aldus de staatsecretaris. Hierbij zal worden samengewerkt met het College voor de Rechten van de Mens en de Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme.

Van Rij schrijft dat discriminatie op basis van godsdienst, geslacht, ras of leeftijd niet alleen een gevoelig onderwerp is, maar ook een juridisch vraagstuk. Waar precies sprake van was zal per geval moeten worden beoordeeld, aldus Van Rij. De landsadvocaat is gevraagd hier verder naar te kijken.

Van Rij benadrukt verder wel dat risicoselectie soms nodig kan zijn. "Overheidsorganisaties die gebruikmaken van risicoprofielen moeten zich ervan bewust zijn dat dit onderscheid het risico van discriminatie met zich meebrengt."

Zwarte lijsten

De zwarte lijsten kwamen mede aan het licht door onderzoek van Trouw en RTL Nieuws naar de Toeslagenaffaire, waarin mensen onterecht als fraudeurs werden bestempeld. Daarna bleek dat de Belastingdienst jarenlang met zwarte lijsten werkte met daarop namen van mensen met een, volgens de fiscus, hoog frauderisico.

Rapporten van onderzoeksbureau PwC lieten zien hoe stelselmatig de Belastingdienst discrimineerde bij het bepalen van wie er op die lijst thuishoorde. Dat gebeurde op basis van persoonskenmerken, nationaliteit en leeftijd. Het bleek dat mensen met een niet-westers uiterlijk strenger werden gecontroleerd. Ook werd in e-mails gesproken over "weer een frauderende asielzoeker". Er waren instructies waarin stond dat naar dit soort zaken gekeken moest worden. Bij een deel van de fiscus lette men daardoor meer op persoonlijke kenmerken dan op fiscale.

De zwarte lijsten leidden bij gedupeerden tot grote emotionele en financiële problemen, sommige mensen kwamen in de schuldsanering terecht.

Compensatie

Eerder werd al bekend dat gedupeerden van de zwarte lijst compensatie krijgen. Hoeveel dat er zijn en hoe hoog de compensatie wordt, is nog niet bekend. Wel werd duidelijk dat de Belastingdienst verzoeken tot schuldsanering van 5000 tot 15.000 mensen mogelijk onterecht heeft afgewezen vanwege een registratie op de zwarte lijst.

Van Rij zei vorige week al dat het racisme bij een deel van de Belastingdienst niet zo bedoeld was, maar dat het ging om "patronen die in de organisatie sluipen". Dat sluit aan bij een definitie van institutioneel racisme die wordt gehanteerd door het College voor de Rechten van de Mens.