Britse regering gaat Brexit-afspraken over Noord-Ierland eenzijdig aanpassen
De Britse regering gaat een nieuwe wet introduceren waarmee delen van het Noord-Ierland-protocol buiten werking gesteld kunnen worden. Het protocol is een van de meest controversiële onderdelen van de Brexit-overeenkomst met de Europese Unie.
Volgens die overeenkomst uit 2019 zou Noord-Ierland met één been in de EU blijven door deels de handelsregels van de interne markt te blijven volgen. Daardoor kan er vrijelijk gehandeld worden tussen Ierland en Noord-Ierland, en zijn er dus geen grenscontroles op het Ierse vasteland. Maar er zijn sindsdien wel allerlei belemmeringen (zoals grenscontroles en invoerheffingen) op de Ierse Zee, tussen Noord-Ierland en de rest van het Verenigd Koninkrijk.
De regering wil nu de grenscontroles afschaffen op goederen die verscheept worden naar Noord-Ierland en alleen daar verkocht worden, zo maakte buitenlandminister Liz Truss bekend in het Lagerhuis. Om te zorgen dat die goederen niet toch in Ierland of de rest van de EU terechtkomen, komen er hogere boetes op het smokkelen van handelswaar vanuit Noord-Ierland naar de EU.
Ten slotte wil Truss dat de btw-regels veranderen voor Noord-Ierland: burgers daar kunnen nu geen gebruikmaken van lagere btw-tarieven op apparatuur om het huis duurzamer te maken, zoals warmtepompen en zonnepanelen, omdat dat in strijd is met EU-belastingregels. De regering wil nu dat deze lagere tarieven ook voor hen gelden.
Tweederangsburgers
Het is niet duidelijk wat de rol is van het Europese Hof van Justitie in de Britse voorstellen. Volgens de oorspronkelijke Brexit-afspraken blijft het Europese Hof gezag hebben in Noord-Ierland. De Britten is dit al geruime tijd een doorn in het oog. Londen heeft herhaaldelijk gezegd dat het hof geen enkele rol mag spelen in Noord-Ierland, omdat het te veel inbreuk maakt op de Britse soevereiniteit. Truss zei in het Lagerhuis dat de komende weken duidelijk zal worden wat de rol is van het Europese Hof, maar ze wilde niet in detail treden.
De nieuwe wet is bedoeld om problemen op te lossen waar Noord-Ierland sinds de Brexit mee kampt, zegt Truss: veel producten uit Schotland, Engeland of Wales komen door de grenscontroles veel later of helemaal niet aan in Noord-Ierse winkels, en zijn door alle papierwerk veel duurder geworden. Veel Noord-Ieren, en dan vooral de pro-Britse unionisten, voelen zich daardoor tweederangsburgers in hun eigen land. "Het Noord-Ierland-protocol zoals het er nu is, wordt niet gesteund door een belangrijk deel van de Noord-Ierse samenleving", zo zei Truss in het Lagerhuis.
Unionisten liggen dwars
Eerder deze maand kwam er een extra probleem bij, toen de unionistische politieke partij DUP (die nauwe banden wil blijven houden met de Britten) de Noord-Ierse verkiezingen verloor. De DUP wil nu alleen nog maar meewerken aan een nieuwe regering als er iets verandert aan de handelssituatie tussen Noord-Ierland de rest van de Britten.
En zonder medewerking van die partij kan er geen nieuwe regering gevormd worden: volgens het Goedevrijdagakkoord uit 1998, waarmee de vrede werd getekend na decennia van geweld, moet Noord-Ierland bestuurd worden door zowel pro-Ierse nationalisten (Sinn Féin, de partij die hereniging met Ierland nastreeft) als de pro-Britse loyalisten van de DUP.
Het Goedevrijdagakkoord was ook de reden om Noord-Ierland na de Brexit binnen de Europese douaneunie te houden: onderhandelaars van de Europese Commissie vreesden voor een heropleving van geweld als er weer grenscontroles zouden worden ingevoerd tussen Noord-Ierland en de Ierse republiek.
Er is geen haast om de nieuwe wet in te voeren, zo maakte Truss duidelijk: "binnen enkele weken" moet er een concreet wetsvoorstel komen, "maar we hopen dat we er samen met de EU uit komen om het protocol zo aan te passen dat het beter werkt."
