Er groeit amper een plant, toch gaan er al miljoenen om in de wietproef
Sophie Feenstra
redacteur Binnenland
Terwijl het wietexperiment maar niet van de grond komt, worden er miljoenen geïnvesteerd in de uitverkoren telers. Dat gebeurt deels door buitenlandse investeerders die voet aan de grond willen krijgen op de eerste legale recreatieve wietmarkt van Europa.
Het leidt tot verdere vertraging voor de proef, want die investeerders moeten eerst worden doorgelicht. Eén van de tien telers wacht nog steeds op definitieve toestemming van de overheid.
Het kabinet wil met de wietproef onderzoeken of de verkoop van hennep en hasj in Nederland kan worden gelegaliseerd en wat hiervan de effecten zijn op de criminaliteit en de volksgezondheid. Met een loting werden eind 2020 tien telers geselecteerd die hun in Nederland te telen cannabis mogen verkopen aan coffeeshops in elf aangewezen gemeenten.
Het plan komt uit het regeerakkoord van 2017; de eerste legale cannabis had al te koop moeten zijn. Toch is de verkoop tot zeker april 2023 uitgesteld. Dat komt voor een deel door de nieuwe investeerders, maar het lukt sommige telers ook niet om een locatie te krijgen in de gemeente die ze hadden opgegeven.
Daarnaast kan een aantal telers geen bankrekening openen. Banken zijn terughoudend, omdat ze niet met wietteelt geassocieerd willen worden.
Toegang tot legale markt
De laatste teler die nog wacht op een akkoord over zijn investeerder, is Leli Holland. De Canadese kweker Village Farms heeft niettemin al een optie genomen op 80 procent van de aandelen van het bedrijf. De website van Leli Holland linkt sindsdien direct door naar de website van Village Farms.
Leli Holland wil niet ingaan op vragen van de NOS, tot de overheid definitief toestemming heeft gegeven voor hun deelname.
Teler Growery heeft na het verkrijgen van de licentie ook een flink deel van de aandelen aan een Canadese investeerder verkocht. Het gaat om het bedrijf Aurora, dat zelf ook een ondernemingsplan had ingediend voor de proef, maar werd uitgeloot. "Wij zien het experiment als opmaat naar de opening van de legale cannabismarkt in Nederland", zegt Gerben Dreijer van Aurora Nederland.
Aurora heeft veel ervaring opgedaan met de wietteelt in Canada en wil die zo snel mogelijk ook hier in Nederland inzetten, zegt de directeur van de Nederlandse tak:
Een andere grote investeerder is de Nederlandse zakenman Corné Melissen, voormalig rechterhand van ondernemer Marcel Boekhoorn. Hij zet met zijn investeringsmaatschappij Kenzoll flink in op de wietteelt.
"Ik investeer op meerdere plekken in cannabisbedrijven", zegt hij. "We hebben een meerderheidsbelang in bedrijven in Canada en Zimbabwe en in Nederland hebben we inmiddels een belang in de geselecteerde teler Supraleaf." Met een aantal andere Nederlandse telers is Melissen nog in gesprek.
Goede plannen, ingediend uit idealisme, lijken het in een aantal gevallen te hebben afgelegd tegen partijen die erop uit zijn om de miljoenenmarkt in handen te krijgen.
Melissen wilde eerst zelf meedoen, maar werd uitgeloot. Nu is hij naast aandeelhouder ook een van de twee bestuursleden van Supraleaf. "Het is een potentieel grote business", beaamt hij. "Als het alleen een experiment was had ik niet meegedaan. Ik ben een ondernemer, ik wil toegang tot de legale cannabismarkt."
Integriteitsonderzoek
Het is wettelijk niet toegestaan om de toestemming om mee te mogen doen aan het experiment door te verkopen, maar volgens het ministerie van Volksgezondheid mogen dit soort aandelentransacties en bestuurswisselingen wel. Het moet wel schriftelijk worden gemeld, zodat er een integriteitsonderzoek kan worden gedaan naar de nieuwe investeerders.
Zo wil de overheid voorkomen dat telers werken met 'crimineel' geld of dat ze ook cannabis gaan leveren aan de illegale markt. Het ministerie erkent dat deze onderzoeken veel meer tijd hebben gekost dan was ingeschat.
'Momentum niet verliezen'
Dat het juridisch is toegestaan om nieuwe investeerders aan te trekken nadat een teler is ingeloot, betekent niet dat dat het ook wenselijk is, zegt André Knottnerus. Hij is hoogleraar huisartsgeneeskunde en was voorzitter van de commissie die advies uitbracht over de opzet en controle van het wietexperiment.
"De focus van het experiment moet liggen op de effecten van legalisering op de volksgezondheid en de aanpak van criminaliteit, niet op zoveel mogelijk geld verdienen", zegt hij. "Daarnaast vereist goede concurrentie op prijs en kwaliteit dat de ingelote teeltbedrijven niet financieel of bestuurlijk verstrengeld raken."
De adviescommissie had destijds aanbevolen de aanvragen te kiezen die het hoogst scoorden op cannabisassortiment en slagingskans. "Dat had vermoedelijk sneller en beter gewerkt dan loting", aldus Knottnerus. "Het kabinet moet nu verder tempoverlies voorkomen. We mogen niet het momentum verliezen."
Ook onder de uitgelote telers klinkt kritiek op de procedure. "Goede plannen, ingediend uit idealisme, lijken het in een aantal gevallen te hebben afgelegd tegen partijen die erop uit zijn om de miljoenenmarkt in handen te krijgen", zegt advocaat Errol Opering. Hij staat een aantal telers bij die uitgeloot werden voor de proef. Er lopen nog verschillende procedures tegen de gang van zaken rond de loting.
6500 kilo wiet
Om straks aan de vraag te kunnen voldoen moeten de tien telers elk zo'n 6500 kilo legale wiet per jaar produceren. Dat vraagt volgens betrokkenen om een investering tussen de 15 en 30 miljoen euro.
"Het risico ligt bij de investeerders in dit experiment", zegt Gerben Dreijer van Aurora. "Wij investeren grote bedragen in het opzetten van de teelt, maar zijn afhankelijk van de overheid wanneer we echt mogen starten met leveren aan de coffeeshops. Als dat moment te snel komt is er straks te weinig aanbod, als we er te lang op moeten wachten maken we juist onnodige kosten."
Morgen debatteert de Kamercommissie Justitie en Veiligheid over de voortgang van de wietproef.
