Mogelijk politieke aardverschuiving in Noord-Ierland
De verkiezingen van vandaag in Noord-Ierland zouden weleens kunnen leiden tot een politieke aardverschuiving met verstrekkende gevolgen voor Brexit, premier Boris Johnson en de eenheid van het Verenigd Koninkrijk. Op koers om de grootste partij te worden en daarmee ook de 'First Minister' te leveren, ligt Sinn Féin, de partij die voor een hereniging van Ierland is.
Nog maar 30 jaar geleden bracht de paramilitaire groep IRA drie zelfgemaakte mortiergranaten tot ontploffing op Downing Street 10 - het hart van de Britse regering waar de toenmalige premier John Major vergaderde met zijn kabinet. In die tijd was het pro-Ierse Sinn Féin de politieke vleugel van de IRA, maar sinds de wapenstilstand in 1994 die het einde van de Troubles inluidde, zijn politici van deze partij een vreedzaam pad ingeslagen om hun doelen te bewerkstelligen.
'Grown ups in the room'
Sinn Féin heeft de associatie met het gewelddadige IRA-verleden van zich af weten te schudden. De moderne vrouwelijke partijleiders die campagne voeren aan beide kanten van de grens, in Noord-Ierland en in Ierland, hebben het niet meer over de burgeroorlog. Ze profileren zich als grown ups in the room, die boven de verdeeldheid en het wantrouwen in de Noord-Ierse politiek staan - wat naast de diep verdeelde pro-Britse unionisten, die sinds Brexit interne ruzies uitvechten, ook niet zo moeilijk is.
In de grootste unionistische partij, de Democratic Ulster Party (DUP), heerst diepe onvrede over afspraken die in de Brexit-deal zijn gemaakt over de handelsgrens tussen Noord-Ierland en de rest van het Verenigd Koninkrijk. Zij hebben voor Brexit gestemd en zitten nu met de gevolgen: meer grenscontroles. Bovendien komt een verenigd Ierland steeds dichterbij, waardoor hun Britse identiteit onder toenemende druk komt te staan.
Maar volgens Sinn Féin gaan deze verkiezingen niet over Brexit of politieke identiteit. In plaats daarvan richt de Sinn Féin-campagne zich op de groep kiezers die grote zorgen heeft over het dagelijkse bestaan, zoals de rap stijgende prijzen en inflatie.
Peace babies
Naast de voorsprong van Sinn Féin is de groei van nieuwe partijen die zich niet in het pro-Brits of pro-Ierse kamp willen scharen ook opmerkelijk. Naar verwachting zal de liberale middenpartij Alliance veel stemmen winnen, populair als ze is bij de generatie peace babies: jonge mensen die zelf geen herinneringen hebben aan de Troubles, en niet langs de sektarische politieke voorkeur van hun ouders willen stemmen.
Brexit heeft het politieke landschap zodanig opgeschud, dat Sinn Féin waarschijnlijk de grootste partij wordt. Die partij zou dan voor het eerst de premier mogen leveren. Al is de positie van 'First Minister' symbolisch, in een land waar 30 jaar lang om geloof en identiteit werd gevochten en meer dan 3500 mensen stierven in die strijd, is symboliek belangrijk.
Geen zachte landing
In het Noord-Ierse parlement, dat ruim honderd jaar door protestantse unionisten is geleid, wacht deze verschuiving beslist geen zachte landing. Ook is het de vraag of de DUP een Sinn Féin-premier zal accepteren. Dat klinkt misschien als een lokaal probleem, maar het kan leiden tot een volledige constitutionele crisis waarbij de Britse regering moet ingrijpen.
In de machtsdeling, vastgelegd in de Goede Vrijdagakkoorden van 1998, staat dat de grootste nationalistische en unionistische partijen moeten samenwerken. Lukt dat niet, dan kan dat leiden tot verlamming van de Noord-Ierse politiek en meer onrust in de samenleving.
