Krijgt ook Nederland gasban van Rusland? 'Poetin ondergraaft enige verdienmodel'
Wie volgt na Polen en Bulgarije? Dat is de belangrijkste vraag die EU-landen bezighoudt, nadat Rusland de levering van gas aan Polen en Bulgarije heeft stopgezet. Volgens het Russische gasbedrijf Gazprom weigeren Polen en Bulgarije in Russische roebels te betalen en is het daarmee gerechtvaardigd om geen gas meer te leveren. Ook een voorgestelde constructie waarbij euro's op een Russische tussenrekening worden omgezet in roebels werd afgewezen.
Ook andere landen kunnen worden afgesloten, waarschuwt Rusland. Of Nederland op termijn op de zwarte lijst komt te staan, is onzeker. De Nederlandse situatie is anders dan in Polen en Bulgarije, waar staatsbedrijven de contracten met Rusland hebben afgesloten. In Nederland hebben private bedrijven contracten met bedrijven gelieerd aan het Russische Gazprom. Zo neemt Eneco 15 procent van zijn gas af van het Duitse Wingas, gelieerd aan Gazprom.
"Uiteindelijk zijn het commerciële partijen die het geld overmaken", zegt Lucia van Geuns, energiedeskundige verbonden aan Den Haag Centrum voor Strategische Studies. "Of ze dat doen via de constructie die Gazprom voorstelt of niet, dat bepaalt de commerciële partij."
Afrekenen in roebels
Twee van die bedrijven, Eneco en GasTerra, zeggen zich aan hun contract en de sancties te houden. Of ze daarmee gebruikmaken van de omweg via een Russische tussenrekening blijft onduidelijk.
Het ministerie van Economische Zaken heeft geen signalen dat gasleveranties aan Nederland onderbroken zullen worden. Volgens persbureau Bloomberg is het onwaarschijnlijk dat de komende weken nieuwe landen worden uitgesloten van gas. Dat zou vanaf de tweede helft van mei weer mogelijk zijn als er nieuwe gasbetalingen moeten worden gedaan, hoorde het persbureau van een bron rond Gazprom.
Volgens Bloomberg hebben inmiddels tien bedrijven de stap gemaakt om voortaan gas in roebels af te rekenen.
Uitzonderlijke stap
Eind maart maakte Rusland bekend dat 'onvriendelijke' landen gasaankopen vanaf 1 april moeten afrekenen in roebels. Het gaat om landen die sancties tegen Rusland hebben ingesteld, waaronder alle EU-landen. Rusland nam eerder nog geen maatregelen tegen landen die weigerden in roebels te betalen, tot vandaag de gaskraan voor Polen en Bulgarije werd dichtgedraaid.
"Een uitzonderlijke stap", zegt Jilles van den Beukel, energiedeskundige bij het Den Haag Centrum voor Strategische Studies. "Dat Rusland niet voldoet aan langetermijncontracten hebben we niet eerder gezien. Hier worden de gasmarkten behoorlijk nerveus van. Niet zozeer om de volumes die nu wegvallen, maar de onzekerheid wat er verder gaat gebeuren."
Door het stopzetten van gasleveringen aan Polen en Bulgarije is de gasprijs verder opgelopen.
Volgens Rusland-correspondent Geert Groot Koerkamp zijn Polen en Bulgarije als kleinere gasverbruikers relatief makkelijke slachtoffers voor Rusland. "Voor de Russische export maken deze twee landen niet heel veel uit. Als Duitsland of Italië zouden afzien van Russisch gas, dan krijgt Rusland een groot probleem. Omdat de inkomsten uit die landen enorm zijn voor de Russische begroting."
Alhoewel veel van het gas dat Polen en Bulgarije gebruiken uit Rusland kwam, zijn er voor die landen voldoende alternatieven. "Polen en Bulgarije redden zich wel", zegt energiedeskundige Jilles van den Beukel. "Polen heeft zich hier al op voorbereid. Ze hebben een eigen terminal voor vloeibaar gas, de Poolse gasopslagen zitten vol en ze zijn met een pijpleiding bezig naar Noorwegen, die 1 oktober in bedrijf komt. Daarnaast doen Polen en Bulgarije veel met kolen."
In Nederland zou een gasban van Rusland niet direct problemen opleveren, zegt Lucia van Geuns. "Voor Nederland is door onder meer besparingen en de import van vloeibaar gas de afhankelijk van Rusland al afgebouwd. Maar naar het eind van het jaar rekenen we nog wel op Russisch gas."
'Onbetrouwbaar'
Voor Duitsland en Italië, grootverbruikers van Russisch gas, zouden de gevolgen veel groter zijn. De Europese Commissie reageert fel op het besluit van Rusland om de gasleveranties aan Polen en Bulgarije stop te zetten. De commissie spreekt van chantage en noemt het besluit onacceptabel. "Het toont eens te meer de onbetrouwbaarheid van Rusland als gasleverancier", zegt Commissievoorzitter Von der Leyen.
Energie-expert Van den Beukel zegt dat Rusland bezig is z'n belangrijkste verdienmodel overboord te gooien. "Op korte termijn zie je weliswaar de prijs van gas stijgen, maar op de lange termijn is Poetin bezig het enige verdienmodel dat ze hebben, olie en gas leveren, te ondergraven."
"Dit zal de vastberadenheid van EU-landen doen toenemen om zo snel mogelijk van Russische olie en gas af te gaan. Op de langere termijn schiet Poetin zich hiermee in z'n voet."
