NOS NOS Nieuws • zondag 24 april 2022, 11:30
Zo kijken ze buiten het Westen naar Rusland en de oorlog in Oekraïne De oorlog in Oekraïne woedt nu twee maanden. In Amerika en Europa is de inval in Oekraïne vanaf het begin scherp veroordeeld. Zo gingen twee weken geleden EU-lidstaten nog akkoord met een nieuwe pakket sancties tegen Rusland. En dinsdag hielden leiders van de EU, de NAVO en de G7 nog een videoconferentie over de situatie in Oekraïne - allemaal om Rusland verder onder druk te zetten.
Maar buiten de westerse wereld is de toon over Rusland vaak een heel andere. Dat geldt niet alleen voor China en India, maar ook voor landen in het Midden-Oosten Afrika en Zuid-Amerika. Vijf NOS-correspondenten over de blik op Rusland vanuit hun land of regio.
Elles van Gelder, correspondent Afrika Toen er vlak na de Russische invasie in de VN werd gestemd om de Russische agressie te veroordelen en de onmiddellijke terugtrekking van Russische troepen te eisen, onthielden zeventien Afrikaanse landen zich van stemming, stemden er acht helemaal niet en stemde een Afrikaans land tegen, de dictatuur Eritrea. Slechts de helft van het continent steunde de resolutie.
Mijn standplaatsland Zuid-Afrika onthield zich ook van stemming en wilde duidelijk geen kant kiezen. De VN-resolutie zou volgens Zuid-Afrika geen bijdrage leveren aan 'diplomatie, dialoog en bemiddeling'. Een van de redenen kan zijn dat Zuid-Afrika samen met Rusland deel uitmaakt van BRICS, een samenwerkingsverband van opkomende economieën, waartoe ook Rusland behoort en China.
Wat ook een rol speelt voor een deel van de Afrikaanse landen om Rusland niet te veroordelen is de groeiende militaire banden met Rusland. Rusland exporteert steeds meer wapens naar het continent en in verschillende landen zijn of waren Russische huurlingen van de omstreden Wagner-groep actief, zoals in Sudan, Mozambique, Mali en de Centraal-Afrikaanse Republiek.
Poetin heeft zijn banden met Afrika de afgelopen jaren sterk aangehaald en we zien duidelijk dat de invloed van Rusland op het continent aan het toenemen is. In sommige Afrikaanse landen hebben we ook pro-Rusland-demonstraties gezien van burgers, onder meer in Mali, en willen sommigen zelfs aan Russische kant meevechten.
Aletta André, correspondent Zuid-Azië India heeft de Russische invasie tot nu toe niet veroordeeld. Het land heeft belang bij goede betrekkingen met zowel het Westen als Rusland, en weet dit tot nu toe ook vol te houden. India heeft een decennialange goede strategische relatie opgebouwd met Rusland, is afhankelijk van dat land als voornaamste wapenleverancier van het Indiase leger, en heeft begin april nog de handelsrelaties aangehaald tijdens een bezoek van de Russische minister van Buitenlandse Zaken, Lavrov.
Toen werd afgesproken dat India onder meer grotere hoeveelheden olie gaat kopen van Rusland, dat een fikse korting biedt. India's minister van Buitenlandse Zaken heeft dit consistent verdedigd als India's recht, helemaal als ontwikkelingsland, op energiezekerheid.
Dit standpunt wordt breed gedeeld in India, en reflecteert ook een algemene weerstand tegen het blind volgen van het Westen - ook al is het als grote democratie een belangrijke strategische partner van het westen in Azië geworden. De meeste mensen zijn er trots op dat India zijn eigen weg kiest, en daarbij doet wat nodig is voor de eigen economie.
Sjoerd den Daas, correspondent China In China weerklinkt vooral de Kremlin-propaganda. De staatsmedia verspreiden actief complottheorieën over Amerikaanse biowapenlaboratoria in Oekraïne. Vanaf het begin van de oorlog heeft China geweigerd de Russische invasie als zodanig te benoemen. Wel wordt, meer in algemene zin, gesteld dat de soevereiniteit van alle landen dient te worden gerespecteerd. China ageert tegen de westerse sancties, maar lijkt die tot nu toe wel te respecteren en niet over te gaan tot militaire of grootschalige economische steun.
Voor China geldt dat het Rusland niet expliciet steunt in de oorlog tegen Oekraïne, maar het blijft ver weg van een veroordeling. Rusland is een van de weinige partners op het wereldtoneel, en Peking deelt de Russische zorgen. Vooral waar het gaat om de oostwaartse uitbreiding van de NAVO. Dat ziet men in partijkringen als een van de oorzaken in dit conflict. Het is lastig te zeggen hoe Chinezen hierover denken. De meeste mensen die we hier spreken zeggen tegen oorlog te zijn, maar te weinig kennis te hebben om de situatie goed te kunnen beoordelen. Met een eenzijdig beeld in de staatsmedia, is dat uiteraard lastig.
NOS Nina Jurna, correspondent Latijns-Amerika Als het gaat om Brazilië wil het land zo neutraal mogelijk blijven. Ze hebben in de VN-stemming weliswaar voor gestemd, maar ze zijn wel genuanceerd als het gaat om de sancties tegen Rusland. De extreemrechtse president Bolsonaro was voor de invasie nog in Moskou en probeert zich neutraal op te stellen tot ergernis van Amerika. Hier wordt toch veel meer feitelijk verslag gedaan van de oorlog. Wat ook opvallend was, was dat Rusland Brazilië om hulp gevraagd heeft om zich hard te maken tegen de sancties. Brazilië heeft daar diplomatiek op gereageerd.
En in Mexico en Argentinië zie je ook die neutrale houding. Mexico heeft gezegd dat er censuur is in Europa. Russia Today is aan banden gelegd en daar had de Mexicaanse president bijvoorbeeld kritiek op.
In Cuba wordt bijvoorbeeld Russia Today uitgezonden. Daar zie je ook de beelden van verwoesting, maar er wordt meer ingezet op dat het een gelijkwaardige strijd is. Er wordt gewoon anders over bericht. Rusland heeft hier in Zuid-Amerika een andere rol. Bijvoorbeeld in Venezuela hebben ze het land erbovenop geholpen terwijl het land wordt geteisterd door sancties en datzelfde geldt voor Cuba.
Daisy Mohr, correspondent Midden-Oosten Ik was in Irak toen de oorlog begon en was onder de indruk van het enorme medeleven van veel Irakezen. Mensen die zelf zoveel oorlog, geweld en verdriet hebben meegemaakt, zaten nu aan de buis gekluisterd om te kijken naar de ontwikkelingen in Oekraïne. Veel mensen in de Arabische wereld weten natuurlijk maar al te goed wat oorlog betekent.
Ze zijn nu, ook binnen verschillende landen in mijn regio, sterk verdeeld.
Er zijn mensen die in Poetin een - herkenbaar - sterke leider of bondgenoot zien. Denk bijvoorbeeld aan Bashar al-Assad in Syrië. In regeringsgebied is de steun voor Rusland groot terwijl in oppositiegebied de solidariteit met Oekraïners juist enorm is. En dat speelt ook in andere landen. De afgelopen jaren is de invloed van Rusland in bepaalde Arabische landen steeds verder gegroeid. Rusland is een belangrijke speler die ze niet zomaar zullen laten vallen.
In veel van de rijke golfstaten is de reactie de afgelopen weken ook opvallend. Die landen staan nu niet in de rij om meteen meer olie en gas uit de grond te gaan pompen. Ze zien dit als een kans om hun eigen agenda te bepalen en niet meteen naar de pijpen van het Westen te dansen. Ze proberen zowel het Westen als Rusland te vriend te houden.
De economische impact is goed voelbaar. Zeker de armere landen voelen het effect. Bijvoorbeeld Jemen, Libanon en Syrië importeren veel producten uit Oekraïne en Rusland. Bij mij in Libanon staan mensen soms in de rij voor brood, meel is al weken uitverkocht. Verwacht wordt dat het effect op de lange termijn dramatisch kan worden.
Het is veel mensen zeker niet ontgaan dat vluchtelingen uit Oekraïne in Europa een warmer welkom krijgen dan zijzelf. Dat vinden ze pijnlijk en moeilijk te begrijpen. Desondanks blijft de solidariteit onder de bevolking op veel plekken groot.