IPCC: sneller en grootschaliger actie nodig, anders raken klimaatdoelen uit zicht

• 

  Heleen Ekker

  redacteur Klimaat en Energie

Er zijn genoeg oplossingen om te voorkomen dat de aarde met meer dan 1,5 graad opwarmt, maar die moeten dan wel onmiddellijk en grootschalig worden ingezet. Zo niet, dan raakt dat 1,5-gradendoel definitief uit het zicht. Dat staat in een nieuw rapport van het VN-klimaatpanel IPCC.

De publicatie volgt op een sessie met vertegenwoordigers van alle regeringen die meerdere dagen uitliep. Tijdens de sessie moest iedereen instemmen met een samenvatting van het rapport. Pas gisteravond werd overeenstemming bereikt. Volgens meerdere betrokkenen was dit een duidelijk teken dat landen beseffen dat op korte termijn moeilijke keuzes gemaakt moeten worden.

Het IPCC stelt vast dat de toename van de CO2-uitstoot nooit eerder zo groot was als in het afgelopen decennium, ook al is de stijging nu iets afgevlakt. Eerdere beloftes van landen om hun uitstoot aan te pakken, zijn onvoldoende om de opwarming onder de 1,5 graad te houden. Als de huidige plannen blijven zoals ze zijn, dan stevent de aarde af op een opwarming van ongeveer 3,2 graden in het jaar 2100.

'Uitstoot kan in 2030 gehalveerd zijn'

Energiehoogleraar Kornelis Blok, een van de vijf Nederlandse auteurs die meewerkten aan het rapport, somt vijf maatregelen op die ertoe kunnen leiden dat de uitstoot de komende jaren snel naar beneden kan: nog meer inzetten op zonne- en windenergie, meer energiebesparing, stoppen met ontbossing en de uitstoot van methaan snel terugdringen. Samen met nog andere maatregelen kan de uitstoot in 2030 al met meer dan de helft worden teruggebracht, zegt hij.

Volgens het IPCC is zowel zonne- als windenergie de afgelopen tijd spectaculair goedkoper geworden. Dat geldt ook voor accu's in elektrische auto's. Bij kernenergie en de afvang en opslag van CO2 was er geen of maar weinig kostendaling. Alleen in landen waar meerdere nieuwe kerncentrales zijn bijgebouwd, is sprake van enige kostenreductie. Tegelijk constateert het rapport dat er nog altijd meer investeringen gaan naar fossiele brandstoffen dan naar klimaatmaatregelen.

Blok verklaart waarom de goedkeuringssessie zo lang duurde. "De belangen zijn enorm. En er moet heel veel gebeuren, als je wilt voorkomen dat klimaatverandering echt uit de hand loopt."

Detlef van Vuuren van het Planbureau voor de Leefomgeving en de Universiteit Utrecht, zegt dat de 1,5 graad alleen nog via een smal geitenpaadje bereikt kan worden. "Het nieuwe IPCC-rapport laat zien dat de komende jaren cruciaal zijn om aan het Parijsakkoord te voldoen." Voor de 1,5 graad moet de mondiale uitstoot vóór 2025 z'n hoogtepunt hebben bereikt en rond 2050 op nul uitkomen, waarna met verschillende technieken toch nog grote hoeveelheden CO2 uit de atmosfeer gehaald moeten worden.

Landgebruik

In het rapport wordt ook aandacht besteed aan landgebruik. Bijna een vijfde van de totale wereldwijde uitstoot komt door de manier waarop er met land wordt omgegaan. Bijvoorbeeld ontbossing in de tropen, of de uitstoot van methaan en lachgas in de landbouw. "Dit betekent dat door ander landgebruik ook een grote winst te behalen valt", zegt Gert Jan Nabuurs van de Wageningen Universiteit, "als de ontbossing stopt en de landbouw andere methoden toepast".

Ook gaat het over het aanplanten van extra bossen, omdat die CO2 opnemen om te groeien. Tegelijk was dit een bron van meningsverschillen tussen landen, vertelt Nabuurs. "Er zijn landen die niet willen dat rijke landen hun schuld als het ware gaan afkopen door massaal bomen te planten in arme landen. Want het risico bestaat dat daardoor de voedselproductie in de knel komt. En zelfs al gaan de voedselprijzen daardoor maar iets omhoog, dan heeft dat voor arme landen al grote gevolgen."

Innovatie en gedrag

Innovatie en gedrag komen ook aan bod. Heleen de Coninck van de TU Eindhoven: "Nieuw in dit rapport is dat het de mogelijkheden schetst om de ernstigste klimaatverandering nog te voorkomen: mogelijkheden in gedragsverandering, politieke actie, innovatie en internationale samenwerking, bijvoorbeeld op het gebied van financiering en investeringen."

Bij gedragsverandering gaat het om energiebesparing, meer duurzame energie en vervoer of het eten van minder vlees en zuivel in rijke landen. Samen kan dit leiden tot een grote uitstootvermindering, van 40 tot 70 procent in 2050.

Overigens heeft op dit moment China de hoogste uitstoot van de wereld, maar als je alle emissies sinds het begin van de Industriële revolutie (1850) bij elkaar optelt, dan staat de VS bovenaan (zie grafiek).