Openlijk geweld in Amsterdam toegenomen, 'gewone burger radicaliseert'

In Amsterdam is vorig jaar het aantal misdrijven afgenomen. Toch zijn er zorgen in de hoofdstad, want drugscriminelen zijn de afgelopen jaren meedogenlozer geworden. In 2021 vond een aantal zeer gewelddadige overvallen plaats. Het aantal gevallen van openlijk geweld steeg met 75 procent. Dit komt vooral door het geweld tijdens demonstraties op het Museumplein.

In de jaarlijkse veiligheidsrapportage van de politie Amsterdam staat dat de organisatie onder extra hoge druk staat. Daarvoor zijn drie oorzaken aan te wijzen: de coronapandemie, een toename van tegenstellingen en spanningen in de samenleving en het afnemende vertrouwen in de overheid. Dit heeft geleid tot een stijging van het aantal demonstraties in Amsterdam in het afgelopen jaar; van 1422 naar 1566.

Geest is uit de fles

De politie die de demonstraties moet begeleiden, krijgt daarbij te maken met rellen en ander geweld. Bij een aantal protesten deden zogenoemde 'Defend-groepen' mee. Die zijn in coronatijd ontstaan en claimen betogers te beschermen tegen politiegeweld. Maar volgens burgemeester Halsema van Amsterdam zijn ze bereid om doelbewust geweld te gebruiken tegen de politie.

In de samenleving lijkt de geest uit de fles, is de boodschap in de rapportage. "Er is altijd wel iemand tegen iets" en op het oog 'normale' burgers houden er extremere denkbeelden op na, zegt de politie. Dat leidt volgens de autoriteiten tot verharding in de samenleving; bedreigingen en geweld nemen toe en worden heftiger, zowel online als fysiek.

De politie vindt het zorgelijk dat het vertrouwen in de overheid afneemt. Dat heeft effect op de manier waarop burgers politiemedewerkers benaderen. Die worden gezien als het gezicht van de overheid, en juist die overheid wordt door veel demonstranten gewantrouwd.

Ook vinden agenten dat het gesprek met demonstranten steeds moeilijker wordt. Ze geven aan dat ze prima weten hoe ze een hooligan moeten aanpakken, maar hoe moet je reageren op een boze burger? "De gewone burger lijkt zelfs te radicaliseren", zegt een agent in het rapport.

Meedogenlozer

De veiligheidsrapportage geeft een beeld van alle criminaliteit in Amsterdam. Volgens burgemeester Halsema is de grootste veiligheidsdreiging voor haar stad de drugsgerelateerde criminaliteit. Het geld dat de criminelen hiermee verdienen gebruiken ze om posities in de bovenwereld te verkrijgen. Halsema: "Dat leidt tot risico's waarbij in de wijken van onze stad parallelle samenlevingen ontstaan waarin ondermijnende criminaliteit wordt getolereerd of zelf gestimuleerd."

Criminelen worden volgens de veiligheidsrapportage meedogenlozer. Ze zijn gewetenloos. Bij moordopdrachten gaat het om wraak nemen en het inboezemen van angst. Als voorbeeld noemt de politie de moord op Peter R. de Vries in juli 2021. De criminelen zijn bereid ver te gaan en hebben lak aan de rechtsstaat.

De politie ziet ook een verjonging binnen de drugscriminaliteit. Volgens de driehoek (burgemeester, hoofdofficier van justitie en politiechef) wordt er alles aan gedaan om jongeren buiten de drugscriminaliteit te houden. Toch stromen veel jonge jongens zonder strafblad direct door naar de zware criminaliteit.

De capaciteit van de politie is een jaarlijks terugkerend thema waar de driehoek aandacht voor vraagt. Ook nu wordt dat gedaan. Halsema noemt de situatie alarmerend. De stad heeft een tekort van 300 politiemensen. Ze verwacht dat pas over drie jaar de bezetting op sterkte is.