Duitsland voelt Russische gasdreiging en zet noodplan in gang
Duitsland ziet concrete aanwijzingen dat het land op korte termijn minder of geen gas meer kan afnemen uit Rusland. De Duitse minister van Economische Zaken heeft daarom een noodplan in gang gezet. Grofweg de helft van al het gas dat Duitsland verbruikt komt uit Rusland.
Op dit moment is er nog geen sprake van een gastekort, zegt minister Habeck. "Toch moeten wij voorzorgsmaatregelen nemen om voorbereid te zijn op een escalatie van de kant van Rusland."
In het in 2019 opgestelde noodplan staat dat de eerste stap gezet moet worden zodra er "concrete, ernstige en betrouwbare aanwijzingen zijn dat zich een gebeurtenis kan voordoen die waarschijnlijk tot een aanzienlijke verslechtering van de gasvoorzieningssituatie leidt". Die gebeurtenis is de Russische dreiging om alleen nog gas te leveren als er in roebels betaald wordt.
Het is voor het eerst dat Duitsland het noodplan activeert. Italië en Letland deden onlangs hetzelfde.
Crisisteam aan het werk
De eerste stap van het noodplan houdt in dat er een crisisteam in actie komt. Daarin zitten vertegenwoordigers van gas- en netwerkbedrijven en de overheid, die de regering nu verplicht doorlopend op de hoogte moeten houden.
Habeck: "Het crisisteam analyseert en beoordeelt de gasvoorraad, zodat - indien nodig - verdere maatregelen kunnen worden genomen om de voorzieningszekerheid te vergroten." Ook nu al kunnen gasbedrijven, waar de bestaande contracten dat toelaten, meer gas inkopen.
Het enige wat Duitse huishoudens ervan merken is dat de energierekening mogelijk verder stijgt. Kortgeleden kondigde de regering al extra steunmaatregelen aan om de hogere kosten te drukken.
Rusland dreigt met afsluiting
Aanleiding voor het in gang zetten van het noodplan is de Russische eis dat gas binnenkort alleen nog in roebels afgerekend mag worden, in plaats van in euro's of dollars zoals nu gebeurt. Anders wordt er geen gas meer geleverd. Dat zou aanvankelijk morgen al ingaan.
Kort nadat bekend werd dat Duitsland het noodplan in gang zet, liet het Kremlin weten dat de maatregel geleidelijk wordt ingevoerd. Vanaf wanneer er echt in roebels moet worden betaald, en of het nog steeds om een harde voorwaarde gaat, is niet duidelijk. Daarover wordt nu in Rusland overlegd.
Door landen te verplichten eerst roebels te kopen voor de betalingen, hoopt de Russische regering dat de waarde van de munt weer stijgt. Die is flink gekelderd door de oorlog in Oekraïne en de daaropvolgende sancties.
Maar Duitsland en andere westerse landen die gas uit Rusland halen hebben laten weten dat ze niet in roebels willen betalen. Daarmee zouden ze hun eigen sancties afzwakken. Ze hoeven dat ook niet, omdat het niet in de nu lopende contracten is vastgelegd.
In Duitsland wordt, net als in de rest van West-Europa, al langer gediscussieerd over de vraag of de gasimport uit Rusland niet gestopt moet worden, omdat president Poetin met de inkomsten de oorlog mede financiert. Maar vanwege de zorgen over de eigen economie is dat tot dusver niet gebeurd.
In noodgeval bedrijven afsluiten
Het noodplan kent nog twee verdere stappen, die niet noodzakelijk stap voor stap doorlopen moeten worden. Van de tweede stap is sprake als er daadwerkelijk een gastekort ontstaat, maar de markt dit zelf nog kan oplossen. Bijvoorbeeld door opgeslagen gas in te zetten, of doordat bedrijven - mogelijk tegen een vergoeding - ermee akkoord gaan om minder gas af te nemen.
Is dat niet meer genoeg, dan grijpt de staat zelf in. Dat is de derde en laatste stap. In dat geval zal de overheid de verdeling op zich nemen en bepalen wie er nog wel en wie minder of geen gas krijgt.
Daarbij heeft het ministerie al laten weten dat de Duitse huishoudens en ziekenhuizen als laatste van het gas zullen worden afgesloten. Het zijn de niet-essentiële bedrijven en de industrie die eerst minder krijgen. De gevolgen voor de Duitse industrie kunnen enorm zijn.
En dat is misschien wel het meest complexe onderdeel van het hele noodplan: bepalen wie er dan als eerste wordt afgesneden van de gastoevoer. Daarover vinden nu achter gesloten deuren gesprekken plaats tussen de overheid en bedrijven.
