Uur van de waarheid nadert voor Boris Johnson

• Arjen van der Horst

De Britse premier Boris Johnson gaat een cruciale week tegemoet. Zijn positie is wankeler dan ooit na weken van onthullingen over lockdownfeestjes in zijn ambtswoning. Zijn lot is nu verbonden aan het onderzoek naar de feestjes door ambtenaar Sue Gray die komende week haar bevindingen presenteert.

Vooral het bring your own booze-feestje in 2020 wekte veel woede. Het vond plaats in een periode dat de Britse regering een strenge lockdown had ingesteld voor het hele land. Sociaal contact moest zo veel mogelijk vermeden worden en grote groepsbijeenkomsten waren verboden. Burgers mochten in de buitenlucht maximaal één persoon buiten de eigen kring ontmoeten.

Gedraai en halfslachtige excuses

De premier heeft inmiddels toegegeven dat hij op een van de feestjes aanwezig was, al dacht hij dat het om een werkbijeenkomst ging. Ook verdedigde hij zich door te zeggen dat "niemand tegen mij gezegd had dat dit tegen de regels was", terwijl hij nota bene de regels zelf had opgesteld.

Bij zijn Conservatieve partijgenoten groeit de onvrede over het gedraai en de halfslachtige excuses van hun leider. Een handjevol Conservatieven eist zelfs openlijk zijn vertrek. "In Godsnaam, ga weg", zei voormalig Brexit-minister David Davis woensdag tijdens een zitting van het Lagerhuis.

Als 54 Conservatieve parlementsleden een brief ondertekenen waarin ze het vertrouwen opzeggen in de premier, leidt dat tot een vertrouwensstemming. De Conservatieve Lagerhuisfractie moet dan beslissen of ze door willen gaan met Johnson als leider.

Er is maar één partijfunctionaris die precies weet hoeveel brieven er zijn ingeleverd, maar die houdt dat vooralsnog zorgvuldig geheim. Britse media speculeerden dat tussen de vijftien en dertig Conservatieve Lagerhuisleden een brief hadden ingeleverd aan het begin van deze week.

Verkiezingsbeloftes

De onvrede is het grootst bij de lichting Conservatieven die in 2019 voor het eerst werd gekozen. Zij vertegenwoordigen de zogeheten Red Wall-districten in het noorden en midden van Engeland, oude industriegebieden die decennialang golden als Labour-bolwerken, maar die bij de verkiezingen van 2019 in handen kwamen van de Tories.

Johnson trok in deze districten veel ontevreden Labour-stemmers aan met twee verkiezingsbeloftes: Get Brexit Done en Leveling Up. De eerste belofte maakt hij al snel waar toen hij met Brussel een deal sloot over Britse uittreding. Met zijn tweede belofte, leveling up, kondigde Johnson grote overheidsinvesteringen aan om de in het slop geraakte industriegebieden nieuw leven in te blazen.

Conservatieve Lagerhuisleden die deze districten vertegenwoordigen, vrezen dat er van die laatste belofte weinig terechtkomt nu de premier in schandalen is verwikkeld. Een twintigtal Red Wall-parlementariërs is volgens Britse media betrokken bij een couppoging om Johnson van de troon te stoten.

Overlopen naar oppositie

Eén Conservatief parlementslid, Christian Wakeford, wachtte dit niet af. Hij besloot woensdag over te lopen naar Labour. Onder gejoel en gesis van zijn Conservatieve partijgenoten stak Wakeford vlak voor aanvang van het vragenuurtje over naar de oppositiebanken, waar hij demonstratief plaatsnam achter Labourleider Keir Starmer.

Correspondent Fleur Launspach peilde het sentiment in Bury-South, het kiesdistrict van parlementslid Christian Wakeford:

Labour haalde Wakeford met gejuich binnen. Het was een opsteker voor Starmer, die het parlementslid van kiesdistrict Bury South glunderend verwelkomde. "Zoals veel kiezers is hij tot de conclusie gekomen dat de premier en de Conservatieve Partij niet meer in staat zijn het leiderschap te bieden dat dit land nodig heeft."

Maar de ironie wil dat de dramatische overstap van Wakeford voorlopig de positie van Johnson heeft versterkt. De woede van de Conservatieven over het "verraad" van Wakeford oversteeg -voor even - de onvrede over de premier. Een aantal Lagerhuisleden uit de Red Wall-districten besloot zelfs de brief waarin ze het vertrouwen opzegden in de premier, weer in te trekken. De rijen waren gesloten.

Politieke storm

Dat betekent echter niet dat de problemen voorbij zijn voor Johnson. De Daily Telegraph kwam dit weekend met nieuwe onthullingen over lockdownfeestjes in Downing Street. Het gerommel in de Conservatieve fractie is dan misschien verstomd, maar zeker niet verdwenen.

Als de conclusies van ambtenaar Sue Gray komende week niet mals zijn, zal de roep om Johnsons vertrek weer luid klinken. De afgelopen weken is één ding duidelijk geworden: een tijdelijke luwte kan zo weer kan omslaan in een politieke storm voor de premier.