Verdrievoudiging van bedreigingen en geweld tegen gemeenteraadsleden

• Hugo van der Parre

  Research-redacteur

Bedreigingen en geweld tegen gemeenteraadsleden zijn in een paar jaar verdrievoudigd en het werk is een stuk minder leuk geworden door coronabeperkingen. Toch stelt driekwart van de zittende raadsleden zich weer verkiesbaar bij de komende gemeenteraadsverkiezingen in maart. Dat blijkt uit onderzoek van de NOS en de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden.

15 procent van de respondenten geeft aan dat ze de afgelopen raadsperiode te maken kregen met bedreiging of geweld, drie keer zoveel als bij een vergelijkbare peiling in 2015. Als dat representatief is raakt dat landelijk ongeveer 1200 raadsleden. Van hen zegt een kwart dat het hun functioneren heeft beïnvloed (in 2015 was dat nog 15 procent).

De raadsleden geven vele tientallen voorbeelden van intimidatie en bedreigingen, ook met de dood. Vaak per mail of brief, via sociale media, maar ook wel telefonisch en op straat. "Ik ben bedreigd op het schoolplein in aanwezigheid van mijn kinderen vanwege een kwestie rond de verplaatsing van een varkensstal", schrijft een raadslid uit Noord-Brabant. In Eindhoven is een raadslid thuis aangevallen en werd een raam ingegooid. "Klemgezet in de supermarkt en met de dood bedreigd waar mijn vrouw bij was", zegt een raadslid uit een middelgrote gemeente in Drenthe.

Loes ten Dolle, fractievoorzitter voor D66 Winterswijk, weet als geen ander hoe het is om bedreigd te worden:

In Loenen aan de Vecht is een auto drie keer bekrast in acht dagen. Een raadslid uit een Groningse gemeente meldt: "Ruiten ingooien, bekladden, hondenpoep door de brievenbus." Een raadslid van 72 jaar is toegeschreeuwd en dreigend bij zijn trui gepakt. In Rotterdam werden raadsleden met de dood bedreigd in verband met de kwestie rond het nieuwe Feyenoord-stadion.

Zwarte Piet

De aanleidingen zijn heel divers. Het kan gaan om de aanleg van windmolens of zonneparken, de komst van een asielzoekerscentrum, Zwarte Piet of plannen voor nieuwbouw. Soms zijn het verwarde personen die gemeenteraadsleden de schuld geven van hun situatie. Opvallend is dat vrouwen vaker bedreigd en geïntimideerd worden dan mannen.

Diverse raadsleden zeggen dat ze last hadden van bedreiging en intimidatie vanuit het college van burgemeester en wethouders. Zo is dat tenminste ervaren door raadsleden in onder andere Hollands Kroon, Den Helder, Zaanstad, Diemen en Friese Meren.

Zoomvergaderingen

Maar liefst 82 procent van de raadsleden is het eens met de stelling dat het werk in coronatijd minder leuk is geworden door het digitaal vergaderen. "Het contact met de stad, raadsleden en fractiegenoten beperkt zich tot functionele online afspraken. Informele en zeer waardevolle ontmoetingen zijn zeldzamer", zegt Bas Verberk (D66, Tilburg).

Leendert Karreman (VVD, Zuidplas) vindt vergaderen een stuk minder prettig. "Hierdoor nemen ook de informele contacten af die juist zo belangrijk zijn om elkaar in politieke opvattingen te kunnen vinden." Marieke Albert (GroenLinks, Rijswijk) mist vooral contact met de burgers: "Je spreekt minder inwoners en andere belanghebbenden doordat evenementen en andere bijeenkomsten niet doorgingen of digitaal plaatsvonden."

Bevredigend werk

Dat de meeste raadsleden zich desondanks herkiesbaar stellen, komt doordat ze het raadswerk heel bevredigend vinden: 64 procent is zeer tevreden, nog eens 21 procent is redelijk tevreden met wat ze hebben bereikt. Voor de meesten geldt dat ze raadslid zijn geworden omdat ze een bijdrage wilden leveren aan de samenleving. En dat wordt ook zo ervaren. Gemiddeld zijn ze er zestien tot twintig uur per week aan kwijt, naast hun gewone baan. Oppositie voeren vergt gemiddeld meer tijd dan als je deel uitmaakt van een coalitiepartij, blijkt uit de antwoorden.

Sfeer

Als raadsleden toch besluiten te stoppen komt dat in belangrijke mate door de werkdruk. Ook een (slechte) sfeer in de gemeenteraad kan een rol spelen of familie die druk uitoefent om ermee te stoppen. De helft van de raadsleden is niet tevreden over het niveau van de raad, evenveel als vier jaar geleden.

Gevraagd naar hun wensen voor de toekomst zouden ze graag een hogere vergoeding, meer scholing en meer ondersteuning willen hebben.

Democratie onder druk

De Nederlandse Vereniging voor Raadsleden vindt dat de uitkomsten aantonen dat er veel meer moet worden gedaan om het belang van het raadswerk te stimuleren en de positie van raadsleden te versterken. Voorzitter Bahreddine Belhaj zegt: "Juist in tijden wanneer onze democratie onder druk staat, is het belangrijk dat het raadswerk aantrekkelijk blijft voor veel inwoners. Jong en oud, mannen en vrouwen en met een grote verscheidenheid aan achtergronden. De democratie is voor iedere inwoner."