Ultimatum Milieudefensie staat voor meer, want 'bij Shell begon het ook met een brief'
Een briefoverhandiging van Milieudefensie aan 29 grote bedrijven deze ochtend met daarin de oproep de CO2 uitstoot drastisch te verlagen voor 2030, én de dreiging van een rechtsgang. Het doet denken aan de klimaatoverwinning op Shell door Milieudefensie van vorig jaar mei. Gaat deze actie ook leiden tot rechtszaken of blijft het bij een dreigende brief die - dankzij de eerdere overwinning op Shell - nu al meer meer is dan slechts een papiertje.
"Bij Shell begon het ook met een brief", zegt Milieudefensiedirecteur Donald Pols. "In Nederland beginnen we nu met een goed gesprek. Pas als dat niet de gewenste uitkomst heeft, dan overwegen we een gang naar de rechter."
Milieudefensie rekent op morele verantwoordelijkheid en wijst op de 'vaders en moeders, opa's en oma's' die werken bij deze bedrijven. "Hun kleinkinderen zijn bezorgd over klimaatverandering. Wij roepen hen op zelf in actie te komen. Dan is een rechtszaak niet nodig."
Maar: het is ook niet uitgesloten. Of zoals Pols het zelf zegt. "Na Shell zijn nu de andere 29 vervuilers aan de beurt. Als we nu ook tegen hen een rechtszaak zouden beginnen, zouden we die ook kunnen winnen."
Waarschuwingseffect
De stap van Milieudefensie richting 29 grote uitstoters past binnen een bredere ontwikkeling waarbij bedrijven verantwoordelijk worden gehouden voor hun klimaatverplichtingen, zegt Elbert de Jong, hoogleraar privaatrecht aan de Universiteit Utrecht.
"Dat komt door de Shell-zaak, maar het vindt breder plaats en over de hele wereld", zegt De Jong. "De Shell-zaak creëert enorm momentum. Er is nu een rechterlijke uitspraak waarmee Milieudefensie kan schermen. Er gaat een waarschuwingseffect vanuit."
Een brief kan een tactische keuze zijn geweest, denkt De Jong. "Maar een brief is ook het eerste middel dat je inzet om het beleid van bedrijven te beïnvloeden. Voor je een rechtszaak aanspant, moet je met hen overleggen. Het is dus ook juridisch gezien essentieel."
Kostbaar proces
Daarnaast is een gang naar de rechter een kostbaar proces. "Zo'n juridische strijd kost je al gauw vijf jaar. Niet handig als je snel klimaatverandering wilt tegengaan - binnen acht jaar zoals Milieudefensie schrijft in hun brief."
Bovendien doet de brief een appel op 29 bedrijven. "Die kan je niet zomaar geclusterd in één zaak behandelen. Het zou betekenen dat er meerdere zaken over meerdere jaren moeten worden gevoerd. Dan loont het om eerst met elkaar in gesprek te gaan", aldus De Jong.
Schiphol, KLM, Tata Steel: onder de bedrijven die Milieudefensie oproept te komen met scherp klimaatbeleid staan een aantal 'usual suspects'. Ook in het rijtje staan bedrijven die niet direct zelf veel CO2 uitstoten maar via hun klanten, zoals Rabobank en ABN Amro.
'Niet over een nacht'
ABN noemt de actie een 'goede stimulans'. Dat het bedrijf binnen drie maanden met een actieplan moet komen en Milieudefensie anders naar de rechter stapt, noemt Richard Kooloos directeur Duurzaam Bankieren bij ABN Amro een uitdaging.
"Daarentegen zijn we ook blij met de handreiking van Milieudefensie: want er is wel een dreiging van een rechtszaak maar de eerste boodschap is: laten we met elkaar in gesprek blijven. En dat gaan we doen."
Ook FrieslandCampina zegt dat het klimaat niet ter discussie staat. "Waar het Milieudefensie vooral om gaat is de snelheid en het hoe. Wij hebben tijd, geld en kennis nodig zodat de leden van onze coöperatie verder kunnen verduurzamen. Dat gaat niet over een nacht."
Dat Milieudefensie het bedrijf nu expliciet vraagt hoe zij gaan verduurzamen, is iets waar het FrieslandCampina "volop mee bezig is".
"Onze eigen doelstelling is een CO2-uitstootvermindering van 33 procent in 2030 ten opzichte van 2015. Daarvan kijken we nu of het in lijn is met het doel van Milieudefensie, een vermindering van 45 procent ten opzichte van 2019. Ik denk dat dat in grote lijnen zo is."
Open voor dialoog
De komende drie maanden zal FrieslandCampina kijken naar de eigen plannen en doorgaan met de uitvoering daarvan. "Maar we zijn wel een bedrijf en onze plannen zijn concurrentiegevoelig. Ons bedrijfsplan volledig in de openbaarheid brengen is niet de juiste weg."
De rechtszaak tegen Shell heeft het bedrijf aandachtig gevolgd. "Ik denk niet dat er een ceo is geweest die dat niet is opgevallen. Het leidt ertoe dat we nog eens kijken of we wel snel genoeg gaan met onze verduurzaming. Dat is de rol van Milieudefensie en dat is alleen maar goed."
