Omikron is dominant, en nu?
De omikronvariant van het coronavirus heeft, zoals verwacht, de overhand genomen in de coronabesmettingen in Nederland. Meer dan de helft van de besmette mensen heeft nu omikron; daarmee delft de deltavariant het onderspit.
Het RIVM maakte dat vandaag bekend op basis van gegevens van drie Nederlandse laboratoria, die met een speciale PCR-test de omikronvariant kunnen aantonen. Die labs onderzoeken niet alle positieve PCR-testen in Nederland, maar op basis van hun gegevens kan wel een berekening worden gemaakt voor heel Nederland.
De conclusie: omikron is dominant en neemt snel toe. In de regio Amsterdam was het aandeel van de omikronbesmettingen op Tweede Kerstdag al bijna 65 procent.
Viroloog Menno de Jong van het UMC Amsterdam heeft onderzoek gedaan naar het percentage besmettingen met de omikronvariant:
Volgens epidemioloog Frits Rosendaal gaan we vanaf nu goed zien wat omikron echt doet. In de ziekenhuizen lagen tot nu toe vooral covidpatiënten met de deltavariant. "Hoe groter het aandeel van omikron, hoe duidelijker we gaan zien wat het effect is van deze variant", zegt hij. Veldepidemioloog Amrish Baidjoe voegt toe: "We zullen nu veel gaan leren over de werkelijke eigenschappen van het virus."
De belangrijkste (nog deels) onbeantwoorde vraag is nog steeds hoe ziekmakend de nieuwe virusvariant is. "Er zijn aanwijzingen dat het minder ziekmakend is", zegt Rosendaal naar aanleiding van Brits onderzoek waarover vorige week werd gepubliceerd. "Hoe meer 'minder erg' het blijkt te zijn, hoe beter het is voor deze golf en voor de ontwikkeling van het virus het komende jaar."
Voor zulke data is Nederland ook nog steeds afhankelijk van landen als Denemarken en het Verenigd Koninkrijk, waar meer gegevens worden verzameld. "Daar koppelen ze bijvoorbeeld PCR-testuitslagen aan iemands vaccinatiestatus, waardoor je meer te weten komt over de werking van het vaccin", aldus Rosendaal. Want dat is de tweede vraag die we de komende tijd beantwoord moeten krijgen: hoe goed beschermen de vaccins, inclusief booster?
Toch minder positieve tests: hoe kan dat?
Hoewel het aandeel van de nieuwe variant dus toeneemt, is het aantal positieve tests de afgelopen week volgens het RIVM verder gedaald. Hoe kan dat? Rosendaal wijst erop dat de besmettingscijfers minder betrouwbaar zijn sinds het zelftestadvies is veranderd. "We weten niet zeker of iedereen met een positieve zelftest ook naar de GGD gaat voor een PCR-test, wat wel de bedoeling is. Ook de coronamaatregelen hebben een vertragend effect."
Veldepidemioloog Baidjoe beaamt dat. "Er lopen nu veel dingen door elkaar, die het lastig maken de impact van omikron gelijk scherp te hebben. We weten bijvoorbeeld niet wat de immuunstatus is van de positief geteste mensen. Hebben zij geen, één, twee of drie prikken gehad? Of hebben ze natuurlijke immuniteit door een doorgemaakte infectie?" Het kan vertragend werken als omikron in eerste instantie rondgaat bij mensen die (relatief) goed beschermd zijn, zegt hij.
Omikron is besmettelijker dan delta, dat is al wél duidelijk. Wat betekent dat voor de basismaatregelen? We maakten daarover deze uitlegvideo:
Hoewel het nog niet te zien is in de cijfers, is het RIVM ervan overtuigd dat door de besmettelijkere omikronvariant de besmettingsaantallen en ziekenhuisopnames weer gaan toenemen - ondanks de lockdown waar we nu in zitten. Die lockdown heeft wél effect volgens Rosendaal: "Maar omikron is zo besmettelijk, dat het moeilijk is te ontlopen, ook met maatregelen. En we kunnen onszelf niet helemaal opsluiten."
Rosendaal denkt ook dat we iets gaan zien in de ziekenhuizen. "Maar hoe erg het wordt, weten we niet." Jongere leeftijdsgroepen worden nu het vaakst positief getest; zij hebben minder kans op een ziekenhuisopname. Als meer mensen in oudere leeftijdscategoriën besmet raken, is de kans groter dat de ziekenhuisopnames ook gaan toenemen.
De golf komt, maar hoe groot?
Maar de onzekerheidsmarges zijn groot. Baidjoe: "De golf zal komen, maar hoe hard hij zal toeslaan, is nog onzeker." Daarom vindt hij het belangrijk dat Nederland de bestaande maatregelen nog even vast blijft houden. "Zelfs als omikron een storm in een glas water is, dan slaan we met deze maatregelen die infecties sneller naar beneden, waardoor we ook sneller weer meer kunnen."
Het RIVM denkt dat Nederland door de maatregelen tijd koopt "om zoveel mogelijk mensen in korte tijd te boosteren, zodat we de te verwachten extra druk op de zorg zoveel mogelijk beperken".
