'Geen migratiecrisis, maar opvangcrisis: dwing alle gemeenten asielzoekers op te vangen'
Gemeenten moeten gedwongen kunnen worden om asielzoekers op te vangen. Nu is een verzoek van het COA (Centraal Orgaan opvang asielzoekers) te vrijblijvend. De asielopvang moet beter over gemeenten worden verdeeld en alle gemeenten moeten daaraan meewerken. Dat zegt Monique Kremer, de voorzitter van de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken (ACVZ), vanwege de huidige opvangcrisis.
De opvang van asielzoekers is momenteel een chaos. Mensen verblijven onder slechte omstandigheden in hallen, tenten en stacaravans omdat de asielzoekerscentra vol zitten. Het Rode Kruis, Unicef en Vluchtelingenwerk riepen gisteren op om die noodopvangen te sluiten. Maar dat gaat volgens het COA niet omdat er te weinig nieuwe asielzoekerscentra bijkomen.
Gemeenten wordt al sinds 2019 gevraagd om extra opvangplekken. Tientallen gemeenten hebben nog nooit meegewerkt aan de opvang van asielzoekers, niet in noodopvangen en niet in de vorm van asielzoekerscentra.
In Heumensoord zit ook een noodopvang. Zij openden vorige maand voor één keer de deuren voor journalisten. Op de noodopvang wonen 3000 vluchtelingen in grote tenten. De situatie op Heumensoord is slecht:
Voorzitter Kremer noemt het een opvangcrisis. Het is geen migratiecrisis, zoals in 2015, constateert ze. "Er is weinig terechtgekomen van afspraken tussen gemeenten, het Rijk en het COA over een flexibelere opvang."
Gemeenten kunnen, zolang er geen sprake is van een crisis die door justitie is afgekondigd, niet worden gedwongen opvangplekken te bieden. Bij de huisvesting van statushouders kan dat wel. Iedere gemeente moet erkende asielzoekers met een asielvergunning woonruimte aanbieden. Hoeveel is afhankelijk van het aantal inwoners.
Doet een gemeente dat niet, dan kan de provincie een boete opleggen of een plek aanwijzen waar statushouders huisvesting moeten krijgen. Ieder half jaar krijgt de gemeente te horen hoeveel statushouders er zijn gekoppeld aan die gemeente.
Geen verplichting
Die systematiek zou ook moeten gelden voor de opvang van asielzoekers, adviseert de ACVZ. Het COA zou dan alleen nog maar de eerste opvang doen. Burgemeester Schuiling van Groningen is het met de ACVZ eens dat het nu veel te vrijblijvend is voor gemeenten. Hij riep namens de veiligheidsregio Groningen het ministerie en het COA op om in actie te komen, vanwege de overvolle noodopvang in Ter Apel. "Als er nu corona uitbreekt in Ter Apel hebben we een heel groot probleem", waarschuwt Schuiling.
In de Nederlandse asielopvang is momenteel geen bed over. NOS op 3 zocht uit hoe dit komt:
Wethouder Paul Slettenhaar (VVD) in Castricum voelt niets voor een verplichting. Zijn gemeente is de enige gemeente die een boete riskeerde vanwege te weinig woonruimte voor statushouders. Volgens Slettenhaar maakt het bieden van woonruimte Nederland veel te aantrekkelijk voor mensen om naar Nederland te komen. "En dat geldt ook voor de opvang van asielzoekers. Zoveel mensen kunnen we als land niet opvangen", zegt Slettenhaar.
Hij voelt zich ook niet geroepen de gemeente Westerwolde, van het overvolle aanmeldcentrum in Ter Apel, te hulp te schieten. "Die gemeente moet de boel sluiten als het daar overbelast is. Maar dat is niet aan mij of aan het Rijk, daar gaat de wethouder daar over."
Taakstelling
De Tilburgse burgemeester Theo Weterings staat niet onwelwillend tegenover het voorstel van de ACVZ. Weterings is portefeuillehouder op het thema asiel voor de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). Hij is voorstander van een taakstelling voor de opvang van kansrijke asielzoekers in kleine regionale opvanglocaties.
"Grotendeels staat dit ook beschreven in een uitvoeringsagenda die gemeenten met elkaar hebben afgesproken", legt hij uit. "We werken toe naar vier grote opvanglocaties in heel Nederland, zoals in Ter Apel. Die locaties zouden in het noorden, oosten, zuiden en westen van het land moeten komen." Wat Weterings betreft, moeten die er eind volgend jaar zijn.
Of dat niet te optimistisch is, moet blijken. Tot op heden heeft het ministerie van Justitie veel moeite gemeenten te vinden die een tweede aanmeldcentrum zoals in Ter Apel willen. En ook de zoektocht naar twee locaties voor sobere opvang van kansarme asielzoekers heeft nog geen bereidwillige gemeente opgeleverd. Net als Kremer vindt ook Weterings dat er meer haast gemaakt moet worden van de afspraken over de flexibilisering van de opvang.
