Een op de tien ziekenhuismedewerkers zit thuis: 'Vicieuze cirkel'

Het tekort aan zorgpersoneel wordt steeds nijpender. Bijna een op de tien ziekenhuismedewerkers zit inmiddels (ziek) thuis. En zolang de coronapiek niet snel afneemt, zal het ziekteverzuim alleen maar stijgen, vrezen zorgmedewerkers.

Ernst Kuipers, voorzitter van het Landelijk Netwerk Acute Zorg (LNAZ), vertelde Kamerleden vanochtend dat het verzuim op de IC's is gestegen tot bijna 10 procent. Bij verpleegafdelingen gaat het om 9 procent. Voor de huidige coronagolf, eind september, kon ruim 6 procent van verpleegkundigen en artsen niet werken.

Voor een deel komt het doordat het ziekenhuispersoneel te maken heeft met verkoudheidsklachten, maar er is ook uitval door de steeds verder oplopende en aanhoudende druk in ziekenhuizen. En er zijn ook quarantaineregels waardoor personeel soms thuis moet blijven.

Minder bedden, harder werken

Het zorgt voor grote problemen voor patiënten want hierdoor zijn er minder bedden beschikbaar, terwijl daar juist nu zo'n behoefte aan is. Een kwart van alle ziekenhuizen in Nederland kan momenteel niet alle kritieke planbare zorg volledig leveren binnen zes weken. Bij kritieke zorg is er een aannemelijk risico op permanente gezondheidsschade of verlies van levensjaren als die langer dan 6 weken wordt uitgesteld. Het gaat volgens Kuipers bijvoorbeeld om iemand die vandaag de diagnose kanker krijgt en binnen zes weken moet worden geopereerd.

Voor de medewerkers die nog wel aan het werk zijn, heeft de uitval van collega's ook grote gevolgen: steeds langer, en harder werken, weet Joost Dekkers van de beroepsvereniging voor verpleegkundigen V&VN. "Mensen die eerst misschien vier dagen achter elkaar moesten werken, doen dat nu soms wel negen dagen achter elkaar. En dat overwerken zorgt natuurlijk ook voor uitval. Zo zitten we in een vicieuze cirkel."

Verslaggever Joris van Poppel kon een dag meekijken op de afdelingen VieCuri Medisch Centrum in Venlo. De coronazorg vraagt steeds meer van het personeel, merken ze ook daar:

De beroepsvereniging heeft een coronameldpunt ingesteld, en krijgt daar op dit moment veel reacties op binnen, zegt Dekkers. "Van wijkverpleging, tot ziekenhuis en verpleeghuis, het beeld is overal hetzelfde: de problemen worden steeds groter. Alles draait nu om het rondkrijgen van het rooster. Het is echt naar werken zo. Het zorgt voor gezondheidsschade voor patiënten, maar ook bij het personeel."

Met 3 in plaats van 16

Wijkverpleegkundige Pauline Arts weet er alles van. Normaal gesproken zitten er 16 mensen in haar team in de omgeving van Nijmegen. Afgelopen herfstvakantie waren er nog drie medewerkers over: "Het was vakantietijd, er waren 'gewone' zieken, collega's met corona, of long covid, of in quarantaine, en langdurig zieken. En toen waren we het in het weekend ineens nog maar met z'n drieën."

Hoe doe je dat, het werk van 16 mensen uitvoeren met z'n drieën? Heel ingewikkelde keuzes maken, zegt Arts. "Wie kan er nog even wachten? Bij wie kan de familie extra bijspringen? Het is verschrikkelijk om te doen want je wil je cliënten gewoon de zorg geven die ze nodig hebben."

Nog nooit heeft ze het in haar 20-jarige carrière in de wijkverpleging zo druk gehad. Toch heeft ze nog altijd het "mooiste beroep ter wereld". "Als je het dan toch redt met z'n drieën geeft dat wel een enorme kick. Maar op de lange termijn is dit natuurlijk niet vol te houden: je kunt niet van crisis naar crisis blijven gaan."

Dat gevoel leeft volgens Dekkers breed in de beroepsgroep: "Het is fantastisch werk, maar de moed erin houden is nu moeilijk. Dat zie je in de hele maatschappij, maar zeker bij verpleegkundigen en verzorgenden."

Lichtpuntje?

Het RIVM zag gisteren voor het eerst in weken een lichtpuntje: afgelopen week is het aantal positieve testen dat het RIVM registreerde niet of nauwelijks gestegen.

Maar omdat een afname van het aantal positieve tests pas na een of twee weken effect heeft op het aantal opnames in de ziekenhuizen, verwacht het RIVM dat het nog even duurt voordat het effect van maatregelen van half november in de ziekenhuizen te zien is.

Voor Dekkers is er dan ook nog weinig reden voor optimisme. "De uitputtingsslag wordt te lang. Dit is een chronische situatie. We gaan van piek naar piek. Het beleid is steeds veel te optimistisch geweest, het lijkt wel of er niet geleerd wordt."