Groen vinkje in app, maar wel corona: 'Dat is een restrisico'

• Erika de Joode

  redacteur Online

Naar de sportschool, het museum of een terras: vanaf zaterdag kan dat niet meer zonder coronatoegangsbewijs. Het demissionaire kabinet heeft besloten om de QR-code op meer plekken verplicht te stellen, in de hoop daarmee de stijging van het aantal coronabesmettingen de kop in te drukken.

In de context van een epidemie waarin iedereen met corona - gevaccineerd of niet - het virus kan overdragen, roept dat de vraag op hoe effectief de coronapas is. Wat heb je aan een QR-codesysteem als je daarmee toch corona kunt doorgeven (en oplopen)?

'Behoorlijk veilig'

Demissionair minister van Volksgezondheid De Jonge kreeg die vraag gisteravond na de persconferentie voor zijn kiezen. Het systeem is "risicoreducerend", antwoordde hij. "Maar het risico is niet nul."

Volgens De Jonge is het coronatoegangsbewijs voor mensen die zijn ingeënt "een behoorlijk veilige oplossing", omdat zij minder kans hebben om anderen te besmetten of zelf besmet te raken. Bovendien beschermt vaccinatie volgens het RIVM voor 94 procent tegen ziekenhuisopname.

Dat gevaccineerde mensen corona kunnen hebben zonder dat ze dat weten, noemt De Jonge een restrisico, dat het grootst is voor mensen die niet zijn ingeënt.

Volgens de demissionair minister blijft "de ratio rechtovereind" om het coronatoegangsbewijs te blijven gebruiken:

Tegelijkertijd laten recente cijfers zien dat de effectiviteit van de coronavaccins na verloop van tijd afneemt. Was die effectiviteit voordat de deltavariant dominant werd nog 71 procent, nu zijn de vaccins naar schatting voor 50 tot 63 procent effectief in het voorkomen van virusoverdracht.

Het aantal positieve tests onder volledig ingeënte mensen neemt dan ook toe. Vorige maand kwam 44 procent van alle nieuwe geregistreerde coronagevallen op conto van gevaccineerden (gemeten tot en met 26 oktober). In september was dat nog 31 procent en in augustus 25 procent.

Vals gevoel van veiligheid?

Geeft het coronatoegangsbewijs dan geen vals gevoel van veiligheid, vroeg SP-Kamerlid Maarten Hijink vanmorgen aan Jaap van Dissel in de Tweede Kamer. De RIVM-directeur antwoordde dat hij daar "op zich een punt" heeft, maar dat gevaccineerden wat dit betreft verantwoordelijkheid moeten tonen. "Als je merkt dat je klachten hebt, laat je dan toch testen."

In een gesprek met de NOS over de coronapas legt Van Dissel later uit dat ingeënte mensen weliswaar het virus bij zich kunnen dragen, maar dat het bij hen "korter in de keel" zit en dat er minder levensvatbaar virus bij zit. "Daarom denken we dat de maatregel zinvol is."

Zinvol misschien, maar niet waterdicht, ziet epidemioloog Quirine ten Bosch van de Wageningen Universiteit. "Het voordeel van het testen van ongevaccineerde mensen is dat je daarmee de introducties van een corona-infectie in bijvoorbeeld een restaurant tegengaat. Het nadeel is dat zij daar wel besmet kunnen worden door een gevaccineerde persoon die corona heeft."

Niet-ingeënte mensen die op die manier besmet raken, geven het virus vervolgens aan meer mensen door dan besmette gevaccineerden. "Ze zijn ongeveer twee keer zo infectieus", zegt Ten Bosch.

"Epidemiologisch moet je eigenlijk zeggen: we testen gewoon iedereen, een 'Testen voor Toegang-scenario'. Maar dat is logistiek en maatschappelijk op grote schaal niet te doen. Dus hebben we nu te maken met de situatie dat er ook veel infecties zitten in de groep gevaccineerden. Dat houd je niet tegen met de coronapas."

Wel verlaag je daarmee de kans dat er grote infectieketens ontstaan, zegt de epidemioloog, omdat gevaccineerden het virus aan minder mensen overdragen. "Net als op andere momenten in de crisis is een combinatie van maatregelen noodzakelijk."

Een woordvoerder van het ministerie van Volksgezondheid zegt dat er altijd een kans op besmetting blijft, ook met de coronapas, maar dat die kans met deze maatregel wel kleiner wordt. Voor gevaccineerden die corona hebben, geldt de eigen verantwoordelijkheid, zegt ze. "Dan moet je gewoon thuisblijven. Het groene vinkje weet niet dat je corona hebt."

Dat wordt overigens ook niet aangepast in de app, zoals in België, waar volledig ingeënte mensen elf dagen lang geen QR-code kunnen aanmaken als ze positief getest zijn. "Los van het feit dat het technisch ingewikkeld is om dat nu in te bouwen, zouden we dan ook inleveren op het gebied van privacy", zegt de woordvoerder. "We moeten dan veel meer gegevens bijhouden en die kunnen uitlekken of gehackt worden."

Corona zonder klachten

En als je volledig bent ingeënt, corona oploopt, maar dat niet doorhebt en dus gewoon naar de kroeg of het museum gaat? "Het risico is nooit 0", zegt het ministerie. "Hetzelfde geldt voor mensen met een negatief testbewijs. Dat kan vals negatief zijn, of die mensen lopen corona op in de periode tussen test en kroeg. Dat hoort allemaal bij het risico, dat geldt voor geteste mensen en dus ook voor gevaccineerden."