Wat kunnen we verwachten van de maatregelen? 'Ze mikken op precies genoeg'

• Maartje Geels

  redacteur Online

Vaker een mondkapje op en een uitgebreider coronatoegangsbewijs. Het zijn de twee maatregelen die het demissionair kabinet vandaag naar alle waarschijnlijkheid aankondigt tijdens een persconferentie - de eerste in tijden. Wat kunnen we in grote lijnen verwachten van deze twee maatregelen?

"Het kabinet kiest nu voor een beperkt aantal maatregelen die erop gericht zijn de stijging van de opnames een klein beetje naar beneden te duwen. Dat pakket gaat niet als een mokerslag alle curves naar beneden doen kantelen", zei epidemioloog Patricia Bruijning (UMC Utrecht) gisteren in het NPO Radio 1-programma Nieuws & Co.

De maatregelen worden volgens haar uitgebreid naar plekken waar nu vaak ongemerkt besmetting plaatsvindt. Dat kan bij de kapper zijn, maar ook in de collegezaal. Voer je daar maatregelen in, dan wordt het aantal plekken waar je besmet kan raken logischerwijs kleiner. "Dat zal zeker een effect hebben. Maar het is geen hele grote uitbreiding dus je kunt er geen heel groot effect van verwachten." Daardoor zal het waarschijnlijk heel lang duren voordat het aantal gevallen weer op een voor de zorg behapbaar niveau is.

Houden mensen zich er wel aan?

Dat denkt ook Marino van Zelst, infectieziektemodelleur (Wageningen University Research). Hij was lid van het gisteren opgeheven Red Team, een team van deskundigen dat de overheid in de coronaperiode ongevraagd van advies voorzag. "Ze mikken op precies proportioneel genoeg", zegt Van Zelst.

"Die strategie lijkt op wat het kabinet vorig jaar oktober deed", vervolgt hij. "Ze draaien een pakket in elkaar waarvan ze aannemen dat het precies genoeg is om het aantal opnames iets naar beneden te drukken." Maar aan die strategie kleeft volgens hem wel een risico.

Zodra mensen zich niet aan de nieuwe maatregelen houden, is 'precies genoeg' niet voldoende om de besmettingen en ziekenhuisopnames een halt toe te roepen. Van Zelst: "Je kunt effecten van de maatregelen wel doorrekenen, maar het blijft lastig om in te schatten in hoeverre mensen zich eraan houden."

"Er bestaat niet zoiets als een tabel waaruit je kunt aflezen welke maatregel welke invloed heeft op de ziekenhuisopnames", zegt epidemioloog Alma Tostmann (Radboud UMC). "Het OMT kan voorspellen wat de impact ongeveer gaat zijn, maar ook zij lopen tegen onzekerheden zoals gedrag aan."

Minister De Jonge wil nu nog niet ingaan op de maatregelen, maar dat ze onvermijdelijk zijn staat voor hem vast:

Experts vragen zich af of de maatregelen wel voldoende zijn om de opnames effectief terug te dringen, en of het niet zelfs al te laat is. Tostmann: "Ik snap dat het heel ingewikkeld is om maatregelen te nemen waar niemand op zit te wachten. Maar de afgelopen weken, toen de besmettingen opliepen, is er kostbare tijd verloren gegaan."

Tostmann pleit voor een snelle terugkeer van een set basisregels waaraan iedereen zich moet houden, gevaccineerd of niet. Tostmann: "We zijn door het kabinet in zekere zin op het verkeerde been gezet. Vaccins zouden dé oplossing zijn: we prikken ons een weg uit de crisis, werd gezegd. Dat is deels zeker zo, maar het is natuurlijk niet de enige oplossing."

Bescherming gevaccineerden

De epidemioloog vervolgt: "Geen maatregel is waterdicht dus heb je een combinatie van maatregelen nodig. Vanaf de zomer hebben we bijvoorbeeld niets meer gehoord over het testen van gevaccineerden, maar het is nog steeds nodig." Dat komt doordat je na vaccinatie nog steeds besmettelijk kunt zijn bij een infectie, zij het een stuk minder dan wanneer je niet gevaccineerd bent.

"Dat de bescherming van gevaccineerden afneemt, levert risico's op", legt Van Zelst uit. "De kans dat een gevaccineerde met een QR-code toch besmet is, neemt na verloop van tijd iets toe." Testen voor toegang - ook voor mensen die geprikt zijn - zou volgens Van Zelst een optie kunnen zijn. Daarnaast vindt hij dat het demissionair kabinet moet kijken naar quarantaineplicht bij zieke huisgenoten, ongeacht hun vaccinatiestatus.

Infectieziektenmodelleur Quirine ten Bosch denkt dat lokale maatregelen goed kunnen helpen. "Landelijke maatregelen pakken misschien minder gunstig uit, doordat ze bij lokale brandhaarden onvoldoende effectief zijn. Maar die haarden hebben wel veel invloed op de epidemie." Zij wijst naar coronahotspots zoals Staphorst, waar de regionale ziekenhuizen overspoeld worden met covidpatiënten. "Daar zou je juist extra maatregelen moeten treffen om druk op de zorg te voorkomen en kwetsbaren te beschermen."