Belastingdienst overtrad wet met zwarte lijst: 'Ernstige schending privacy'
De Belastingdienst heeft zeker 7 jaar de wet overtreden met de fraudelijsten waar 270.000 mensen op stonden, onder wie minderjarigen. De Autoriteit Persoonsgegevens constateert dat de kernbeginselen van de privacywet AVG op ernstige wijze zijn geschonden.
"Vanzelfsprekend moet de Belastingdienst fraude aanpakken. Maar uit ons onderzoek blijkt dat de Belastingdienst fraudesignalen registreerde en gebruikte op een manier die absoluut niet is toegestaan. Onschuldige mensen zijn hierdoor gedupeerd", zegt Aleid Wolfsen, AP-voorzitter.
De AP onderzoekt nog of de Belastingdienst een boete opgelegd krijgt. Demissionair minister van Financiën Wopke Hoekstra krijgt eerst de gelegenheid om te reageren op het onderzoek.
Tips van derden
Mensen werden op de zwarte lijst geplaatst als de Belastingdienst zogenoemde risicosignalen kreeg. Een risicosignaal kon zijn als mensen hoge aftrekposten in hun aangifte inkomstenbelasting opgaven. Maar ook konden anderen tips geven aan de dienst, waardoor iemand als mogelijke fraudeur werd bestempeld.
"Ook tips van buren, een wraakzuchtige ex of ruzie met je buurman kon ervoor zorgen dat je in dat systeem kwam. En stond je erin, dan werd je verdacht als fraudeur", zegt Wolfsen.
Ook het gewoonweg opvragen van informatie door andere instellingen, zoals het UWV bij een uitkering, kon door de fiscus als een signaal worden opgevat om iemand op de zwarte lijst te plaatsen. De Belastingdienst onderzoekt momenteel de dossiers om erachter te komen waarom mensen op de lijst zijn geplaatst. De verwachting is dat dit voor de helft van de mensen niet is te achterhalen.
Financiële gevolgen
Wat de gevolgen voor mensen zijn geweest, is nog niet voor alle gevallen bekend. Het ministerie van Financiën maakte al wel bekend dat zo'n 5000 tot 15.000 mensen op de zwarte lijst nadelen hebben ondervonden van de registratie. Zo werd onterecht een persoonlijke betalingsregeling of minnelijke schuldsanering afgewezen. Ook kon het zijn dat hun aangifte strenger werd gecontroleerd door de Belastingdienst.
Dit zegt Wolfsen over een eventuele vergoeding:
De Fraude Signalering Voorziening (FSV) werd gebruikt van 2013 tot maart 2020. De voorloper van dat systeem bestond al sinds 2001, blijkt nu uit onderzoek van de AP. De zwarte lijsten werden stopgezet toen Trouw en RTL Nieuws ze ontdekten.
Uit later onderzoek bleek dat de privacy van mensen erdoor werd geschonden: te veel medewerkers van de Belastingdienst hadden toegang tot het systeem en persoonsgegevens werden te lang bewaard. Ook werden van 20.000 mensen gezondheidsgegevens vastgelegd.
Momenteel doet adviesbureau PwC onderzoek naar de effecten van de registratie op de zwarte lijst voor mensen en ondernemers.
