Nederlandse klimaatdoelen lijken voorlopig onhaalbaar, maar situatie verbetert

De CO2-uitstoot stijgt momenteel en de komende jaren waarschijnlijk te veel om aan de klimaatdoelen te kunnen voldoen. Maar op de wat langere termijn ziet het er voor het Nederlandse klimaatbeleid beter uit dan eerder werd gedacht. Dat is een van de conclusies in de Klimaat- en Energieverkenning (KEV), een jaarlijks rapport van onder meer het CBS, het RIVM, het Planbureau voor de Leefomgeving en TNO.

Tegelijk komt een andere instantie, de Raad van State, met een minder rooskleurig beeld: het demissionaire kabinet moet onmiddellijk ingrijpen. "De aanpak van de klimaatcrisis en de noodzakelijke energietransitie kunnen niet in de wacht worden gezet", zegt RvS-vicepresident Thom de Graaf.

Corona

Was de uitstoot vorig jaar ongeveer 25 procent lager dan in 1990, dit jaar zal die vermoedelijk weer stijgen. Het gunstige cijfer van vorig jaar was onder meer het gevolg van corona. Bedrijven produceerden minder en er was minder verkeer. Dit jaar daarentegen had een relatief koud voorjaar, met meer gasverbruik en CO2-uitstoot tot gevolg, en de industrie produceert meer.

Die stijging zal voorlopig blijven, verwachten de onderzoekers achter de KEV. Een nieuw kabinet zal daarom vermoedelijk met extra maatregelen moeten komen om aan de vereiste 25 procent reductie te komen die volgt uit de Urgenda-rechtszaak. "Het is wel zo dat het laaghangende fruit nu wel is geplukt", zegt Pieter Hammingh van het Planbureau voor de Leefomgeving. Bovendien komt er nog een extra opgave bovenop, vanwege de nieuwe Europese klimaatafspraken.

Elektrische streekbussen

In de richting van 2030 lijkt het klimaatbeleid meer vruchten te gaan afwerpen. De uitstoot zal dan naar verwachting zijn gedaald met 38 tot 48 procent ten opzichte van 1990. Dat is flink meer dan vorig jaar werd gedacht, toen de verwachte daling 30 tot 40 procent zou zijn. De forse bandbreedte wordt verklaard door onzekerheden in bijvoorbeeld de mate van import of export van elektriciteit, de economische groei en weersomstandigheden.

Er zijn twee sectoren waarin het goed gaat, stelt de KEV: de industrie en mobiliteit. De onderzoekers gaan ervan uit dat in de industrie CO2 wordt afgevangen en opgeslagen onder de Noordzee. Bij mobiliteit wordt verwacht dat er meer elektrische bestelauto's en elektrische streekbussen komen en ook dat vrachtvervoer wordt verduurzaamd.

Moeilijker is het om bestaande huizen en bedrijven van het aardgas af te halen. Ook bij de landbouw verloopt het klimaatbeleid moeizaam. Hammingh van het PBL wijst erop dat er in die sector veel discussie is. "Gaan we het met technische maatregelen doen of bijvoorbeeld met een krimp van de veestapel? Of met een combinatie van die twee?"

Het demissionaire kabinet zegt dat het "een flinke slag" gemaakt heeft om de uitstoot te verminderen, maar erkent ook dat meer nodig is om de doelen uit de Klimaatwet te halen.

Hart van nieuw regeerakkoord

Volgens Ed Nijpels, die toeziet op de naleving van het Nederlandse Klimaatakkoord, ligt er een grote opdracht voor een nieuw kabinet. "Ik vind dat klimaatbeleid het hart zou moeten vormen van een nieuw regeerakkoord." Hij ergert zich eraan dat in de politiek soms gezegd wordt dat klimaatbeleid haalbaar en betaalbaar moet zijn.

"Dat woord haalbaar wekt de indruk alsof het een vrijblijvende operatie is, alsof klimaatbeleid een soort snackbar is waaruit je met willekeur kunt bestellen." Maar, zegt hij, klimaatbeleid staat gewoon in de wet en is verplicht. Ook kan Nederland het volgens hem goed betalen.

"Bij covid-19 hebben we 80 miljard euro uitgegeven. Toen heb ik niemand horen vragen of dat haalbaar of betaalbaar is. Voor goed klimaatbeleid ben je maximaal een kleine zes miljard euro kwijt per jaar." Mensen met lage inkomens, bewoners van slechte woningen en kleine bedrijven moeten wel geholpen worden, vindt hij.

Overigens wijst ook Nijpels op positieve ontwikkelingen, zoals de inmiddels anderhalf miljoen huizen met zonnepanelen. "Elke 4 seconden komt er een zonnepaneel bij in Nederland."

Raad van State: onmiddellijk ingrijpen

Behalve de KEV werd vanochtend ook de jaarlijkse Klimaatnota gepresenteerd door de Raad van State. Die vindt dat het kabinet vanwege de aard en omvang van de klimaatcrisis onmiddellijk moet ingrijpen. De raad signaleert dat de gestelde klimaatdoelen voor 2030 en 2050 uit zicht zijn. De maatregelen zijn tot nu toe onvoldoende om de doelstellingen te halen, aldus de nota.

Het risico op ernstige regenval en overstromingen zoals afgelopen zomer in Limburg, Duitsland en België neemt verder toe. Daarom heeft de EU de ambities al opgeschroefd, maar Nederlandse maatregelen blijven volgens de raad achter. De overheid zou veel meer de regie moeten pakken en een aparte minister voor Klimaatbeleid in het leven moeten roepen.

De Klimaatwet wordt niet genoeg gebruikt om maatregelen door te voeren, stelt de Raad van State. Dat zou de overheid, juist met de wet in de hand, volgens de raad wel moeten doen.